Qeveria shqiptare ka rikthyer diskutimin për lejimin e birësimit dhe për rastet kur çifti nuk është burrë dhe grua. Për pasoje dhe anëtarët e komunitetit LGBT do të kenë të drejtë birësimi të një fëmijë apo të regjistrimit të foshnjes. Në propozimet të bëra më herët nga komunitetit LGBT për këtë pikë kërkohej që neni 163 që saktëson termin mes burrit dhe gruas që jetojnë në çift e karekterizuar nga jetë e përbashkët që paraqet një karakter stabiliteti dhe vazhdueshmërie të zëvëndësohet mes dy persona që jetojnë në çift e karakterizuar nga një jetë e përbashkët që paraqet një karakter stabiliteti dhe vazhdueshmërie. Projekt-ligji parashikon ndërhyrje në Kodin e Familjes për lejimin e e bashkëjetëses për personat nga e njejta gjini. Sipas projektit të qeverisë këto ndryshime duhet të nisin në gjashtë mujorin e dytë të 2024. Një tjetër ndryshim propozohet dhe për njohjen e identititetit gjinor ku në fillim të vitit 2022 do të propozohet dhe miratimi një ligj për këtë çështje. Në dokument thuhet se këtyre nismave legjislative duhet ti jepet prioritet në periudhën e ardhshme me qëllim që legjislacioni shqitpar të përputhet me standartet ndërkombëtare dhe të BE-së. Një tjetër projekt është dhe ndryshimi i ligjit për strehimin ku LGBT do të përfshihet në mes grupeve përfituese. Për të mos lejuar diskriminimin, qeveria shqitpare kërkon fuqizimin e kapaciteteve në njesinë vendore por dhe të institucioneve të drejtësisë të cilat duhet të raportojnë të mos lejojnë diskriminimin.

Për të folur për këtë çështje kaq delikate dhe aktuale ishin të ftuar në emisionin e mëngjesit në SYRI.TV ‘Kafe shqeto’ aktivistja e çështjeve të LGBT-së Xheni Karaji, avokatja Migena Balla dhe Bona Miekley përgjegjëse për mesdheun nga “MOPS-Europe” një organizatë që merret me çështjet e mëmësisë.

Flavio: Xheni a mendoni se në këto momente është kushti dhe kondita për ta bërë këtë ndryshim kaq rrënjësor, fillimisht dhe ligjor?

Karaj: Këto ndryshime faktikisht janë parashikuar që tek Strategjia e vitit 2016, por siç e keni vënë re dhe ju janë ndryshime që nuk kanë ndodhur sic ndodh shpeshherë me dokumentat që aprovohen këtu por nuk implementohen. Kështu që nuk është një risi, nuk është diçka e re. Është diçka që ne kemi vite që e kërkojmë sepse u jep mundësi personave të komunitetit LGBT që kanë vite që jetojnë në partneritet të njihen ligjërisht dhe të mbrojnë marrëdhënien e tyre ligjërisht. Pra nuk flasim për asnjë ligj të ri por flasim për mbrotje ligjore në mënyrë të tillë që nëse mua ose partneres time në një moment të caktuar na ndodh diçka, të jemi të sigurta për pasurinë e përbashkët që kemi krijuar në rastin e fëmijëve. Unë tashmë e kam përmendur që kemi dhe familje që janë të komunitetit dhe duhet gjetur një zgjidhje ligjore pasi dy fëmijët e mikeshave të mija janë 9 muajshe dhe janë të paregjistruara, domethenë ligjërisht nuk njihen, jetojnë në mënyrë ilegale.

Flavio: Po flasim për njerëz dhe fëmijë që janë produkt i një lindje biologjike?

Karaj: Po biologjike. Njëra nga partnerët është nëna biologjike dhe kur flasim për adoptimin sepse këto ditë po diskutohet dhe çështja e adoptimit flasim për mundësinë që partnerja tjetër që nuk është nëna biologjike të ketë mundësinë të adoptojë fëminë e partneres biologjike dhe kjo ndodh në ato raste në shumë vende të botës ku nuk njihet martesa. Nëse na njihet martesa ne nuk kemi nevojë të adoptojmë fëminë që ka lindur nga partnerja jonë për shembull. Por në momentin kur ti nuk ke njohje ligjore, pra ti nuk njihesh si çift ( de jure) atëherë është e nevojshme që të gjendet këto mekanizma të tjera, akrobacira të tjera përmes adoptimit kur njëra nga partneret që nuk është biologjike ,adopton fëminë e partneres biologjike.

Dori: Në lidhje me këtë draft për këtë ndryshim kemi dhe kundërshtar. Kemi zonjën Migena Balla, avokate dhe është kundër një drafti të tillë. Do të donim vetë ta thoshte se në çfarë pikash nuk është dakort dhe pse sipas saj kjo është në shkelje dhe me të drejtat e fëmijës por edhe me ligjin e familjes në përgjithësi.

Balla: Në ligj nuk thuhet aboslutisht nuk përmëndet  komuniteti LGBT, nuk përmendet fare këto që Xheni ceku.  Unë e kam ligjin para dhe thuhet se kush ka të drejtë të birësojë, se kush është birësues se kush mund të birësohet. Risqet që unë shikoj nga ky ligj përveç faktit që është farë i panevojshëm, pasi Shqipëria nuk ka një kontigjent fëmijësh për tu birësuar problematik që do të thotë instutucione të pa mjaftueshme për të mbajtur dhe të rritur fëmijë të cilët janë jetim ose janë të braktisur. Nuk hynë në rastet e vendeve që dalin nga lufta apo nga varfëria ekstreme sic mund të jenë vendet e Afrikës ku nevoja për birësim është tej masa e madhe dhe normalisht lind nevoja për të krijuar ligje të tilla. Në rastin e Shqipërisë edhe nëse paske 100, se nuk e di saktë se sa është numrin e komunitetit të LGBT-së nuk është interes publik aq madhor që të bëhen ndryshime të tilla në Kodin e Familjes.

Flavio: Më falni zonja Balla po pyetja që më lind nga qëndrimi i juaj është: që dakort nuk janë shumë po qoftë dhe një qytetar i vetëm a nuk do të ishte e drejtë të gëzonte një mbrotje ligjore, në qoftëse është numri argument?

Balla: Demokracia është pushteti i shumicës, pra që ti të ndërmarrësh një nisëm ligjore ka procedura ligjore të përcaktuara. Nuk mundesh ti të ngrihesh si individë dhe të propozosh ndryshime ligjore duke dëmtuar interesat të komuniteteve të tjera më të mëdhenj siç janë komuniteti i prindërve dhe siç janë fëmijët.

Dori: Si dëmtohen interesat e këtyre komuniteteve sipas jush zonja Balla?

Balla: Fëmijët ndihen totalisht të rrezikuar në momentin që deri tashmë është folur për prindërim. Është monitoruar nga gjykata prindërimi nëpërmjet ekspertëve psikolog gjatë rasteve të divorcit, gjatë rasteve të kujdestarisë prindërore, kujdestarisë mbi fëmijët të heqjes së zotësisë për të vepruar të prindërve apo të njërit prind. Të gjitha këto raste kanë sjellë probleme deri tani por që nuk rregullohen me birësim. Ndryshime në Kod mund të zgjidhin problemet që kemi aktualisht me familjen, me fëmijët, me kujdesin prindëror që duhet ndaj fëmijëve pra psikologjia deri më sot pranon që një ambjent i denjë dinjitoz për jetesën e një fëmije është bashkë me prindërit pra prindërit biologjik që e kanë lindur atë dhe motrat e vëllezërit.

Karaj: Jo gjithmonë mi zonjë, ka dhe fëmijë që rriten nga gjyshja, nga tezja.

Balla: Gjithmonë. Le të rriten nga kushdo po prind janë vetëm dy, një burrë dhe një grua. Shkenca akoma sot dhe kësaj dite nuk ka dalë me ndonjë shpikje që fëmijët të lindin nga ndonjë formë tjetër. 

Karaj: Zonjë duhet të informohesh nga teknikat invitro nuk ke nevojë

Balla: Nga se lind një fëmijë sipas teje?

Karaj: Ke metoda invitro, metoda shkencore.

Balla: Metoda invitro kërkon sërish dy qeliza një mashkullore dhe një femërore.

Karaj: Zonjë e dashur përveç fesë ekziston dhe shkenca.

Balla: Pse hyn feja këtu?

Karaj: Dhe shkenca ka bërë disa mënyra të ndryshme se si vjen një jetë një fëmijë.

Falvio: Kam përshtypje që qëndrimi i Ballës është qëndrim shkencor Xheni.

Balla : Fëmijët vendosen në rrezik nga birësimi i një personi se nuk thuhet as prind por personi i vetëm. Pra ky person i vetëm mund të jetë dhe një person që nuk e ka lindur atë fëmijë apo që nuk ka asnjë lidhje me këtë fëmijë. Dhe akoma më e keqja e ligjit është birësimi nga ndërkombëtarët, nga persona të huaj që nuk janë fare shqiptar .

Karaj : Pse zonjë gogola janë ndërkombëtarët?

Balla: Ta tregoj unë gogolin, se nuk flitet ligjërisht me termat gogol këto janë terma që ju tregon kalamajëve por po ta them me terma ligjore.

Karaj: Po ti po e gogolizon çështjen. Është e turpshme të thuash se janë të rrëzikshëm, ndërkombëtarët

Balla: Mos më ngatërro me personat që ke debatuar deri më sot. Dëgjo deri në fund se po të flas vetëm me ligje. Nuk po flas fare me terma kalamajsh.

Karaj: Ti po flet me paragjykimet e tua.

Balla: Në ndryshimet ligjore të kodit thuhet që gjykata do të monitorojë në vazhdimësi sepse ka një periudhë prove birësime dhe gjykata do të monitorojë në vazhdimësi se si do të eci përkujdesja dhe kushtet në të cilën do të jetojë ky fëmijë qoftë dhe jashtë vendit. Si mundet që gjykata shqiptare e cila nuk bën akoma zgjidhje martese për persona të cilët janë jashtë Shqipërisë, nuk vendos për kujdestarinë e fëmijëve për personat që janë jashtë Shqipërisë për shkak të pa mundësi që ajo ka për të monitoruar dhe për të kontrolluar kushtet në të cilët jetojnë këta prindër. Si mundet që gjykata të vendos për një fëmijë që ky është duke jetuar në kushte normale prindërimi në një vend jashtë Shqipërisë me shtetas të huaj që i përkasin kushedi çfarë kulture, tradite, abuzimeve të mundshme që mund të lindin të gjitha këto. Si mundet gjykata ti kontrollojë? Është e pamundur qoftë ligjërisht qoftë dhe praktikisht.

Flavio: Jo më larg se dy ditë më parë zonja Miekley është konsideruar jo vetëm ky projektligji por edhe thjesht një formular në disa kopshte të Bashkisë së  Tiranës si një platformë për denatyrimin e familjes shqiptare. A e shihni dhe ju një moment të tillë si një agresion, si një platformë për denatyrimin apo është dhe ky një moment evolutiv sipas jush?

Karaj: Mos i ngatërro gjërat se ai pyetësori u bë gurgule dhe u pa shumë mirë që nuk kishte lidhje fare as me komunitetin LGBT dhe as me institucione të tjera.

Flavio: Nuk ja bashkangjita LGBT-së, Xheni. Nuk e kishta për teknikalitetin, familja është familje. Të respektojmë zonjën Miekley, Xheni dhe Migena.

 Miekley: Vlerësojë shumë faktin që po flasim për këtë temë pasi është shumë e rëndësishme sepse familja është thelbi, membrana kryesore e jetës. Ky ligj është një ligj që ka filluar vite më përpara në shtetet të ndryshme siç janë Shtetet e bashkaura të Amerikës, kështu  që nuk është diçka e re. Por në Shqipëri këto kohët e fundit po diskutohet ky ligj. Personalisht mendoj që familja është gjëja më e shtrenjtë, gjëja më unike, familja midis një burri dhe një gruaje. Duke filluar që nga krijimii i gjithë botës ka filluar me një burrë dhe një grua dhe po të shikojmë zhvillimin e një fëmije është shumë i rëndësishëm fakti që rëndësia e nënës në jetën e një bebi , rëndësia e nënës në jetën tek një fëmi tre, katër, pesë vjeç në zhvillimin emocional, psikologjik, shpirtëror fizik. Nga ana tjetër është dhe figura e babait. Dhe figura e babait është ajo që ofron mbështetje, mbrotje, disiplinë dhe një djalë dhe një vajzë kanë nevojë për të dy figurat prindërore që në këtë rast është një nënë dhe një baba. Unë mendoj se gjithë njerëzit janë unik janë të veçantë edhe me opinionin dhe mendimet e ndryshme që kanë por le të mendojmë për fëmijët tanë. Nëse ata do të jenë në një moshë madhore dhe do të kenë mundësi që të zgjedhin vetë se çfarë duan të bëjnë në jetë është diçka tjetër. Ky ligj në fakt dëmton shumë bebat, fëmijët, adoloshentët sepse ky ligj i bën shumë konfuz sepse ato nuk do të kenë asnjë lloj vendimi për të shprehur ndjenjat e tyre. Unë mendoj se familja luan rolin kryesor, familja ndërmjet një nënë dhe një babai.

Karaj: Të tria këtu jemi në një mendje se familja është shumë e rëndësishme dhe ne në fund të fundit do të kërkojmë të drejtën për të pasur një jetë famlijare. Pavërësisht komunitetit që unë përfaqësoj do të doja të vendosja disa pika mbi rëndësinë e de-institucioanlizimit të fëmijëve. Domethëne rëndësinë që fëmijët të dalin nga jetimorët dhe të gëzojnë një jetë familjare sepse në fund të fundit dhe Konventa Evropiane për të drejtat e fëmijëve thotë që inteersi më i lartë i një fëmijë është gëzimi i një jetë familjare, pavarësisht se birësimi do të jetë nga një prind , nga dy prindër heteroseksual ose nga dy prindër të komunitetit LGBT.

Balla: Është e theksuar se birësimi duhet të bëhet nga heteroseksual, pse manipulon me terma.

Karaj: O zonjë ( i drejtohet avokates Balla) se u bërë si zhurmues se është dhe turp.  Kemi momentalisht 8 milion fëmijë që jetojnë në institucione në të gjithë botën po thoja.

Flavio: Sa më lokal se kemi hallet e Shqipërisë,Xheni

Karaj: 80 përqind e këtyre fëmijëvë i kanë prindërit por prindërit nuk kanë mundësi ekonomike që ti mbajnë këto fëmijë.Unë thashë se po flas si një person që realisht beson në inetersin më të lartë të fëmijës. Dhe çfarë po bëhet? Egziston një lëvizje globale e cila mendon se interesi më i lartë i fëmijës është të mos jetojë në institucion. Pse?  Sepse rritja e fëmijëve në jetimore apo në institucione të tjera shkencërisht është provuar se ndikon në shëndetin mendor të fëmisë, në zhvillimin e fëmisë, rrit ekspozimin e fëmisë ndaj abuzimeve dhe i vë në rrezik ose të kriminalitetit ose trafikimit në momente të ndryshme të jetës tyre. Pra fëmijët në jetimore jetojnë në kushte shumë të vështira ku në shumë raste nuk kanë as figurën atërore as figurën mëmësore dhe e vetmja figurë është figura e asaj kujdestares që punon aty dhe me orë të zgjatura dhe e ka të pamundur të ketë kontakt fizik me fëmijën e cila është shumë e rëndësishme për rritjen e mirëqënies fizike dhe psikologjike dhe zhvillimin e fëmijës.