Nga Mohammed Allie-BBC

Një Kuran - i shkruar mjeshtërisht me dorë më shumë se 200 vjet më parë nga një imam indonezian i cili ishte dëbuar në skajin jugor të Afrikës nga kolonizatorët holandezë - është krenaria e myslimanëve të Cape Town që e ruajnë me xhelozi në një xhami në lagjen historike të qytetit Bo Kaap.

Ndërtuesit e gjetën atë në një qese letre në papafingo të Xhamisë Auwal, ndërsa po e thyenin atë si pjesë e rinovimeve në mesin e viteve 1980.

Studiuesit besojnë se Imam Abdullah ibn Kadi Abdus Salaam, i njohur me dashuri si Tuan Guru, e shkroi Kuranin në një moment pasi u dërgua në Cape Town si i burgosur politik, nga ishulli Tidore në Indonezi në vitin 1780, si ndëshkim për bashkimin me lëvizjen e rezistencës kundër kolonizatorëve holandezë.

"Ishte jashtëzakonisht me pluhur, dukej sikur askush nuk kishte qenë në atë papafingo për më shumë se 100 vjet," tha për BBC Cassiem Abdullah, një anëtar i komitetit të xhamisë.

"Ndërtuesit gjetën gjithashtu një kuti me tekste fetare të shkruara nga Tuan Guru."

Kurani i palidhur, i përbërë nga faqe të lira që ishin të panumërta, ishte në gjendje çuditërisht të mirë, me përjashtim të disa faqeve të para që ishin prishur në skaje.

Boja e zezë dhe e kuqe e përdorur për shkrimin kaligrafik qartësisht të lexueshëm në alfabetin arab ishte dhe është ende në gjendje shumë të mirë.

Sfida e madhe për komunitetin lokal mysliman në përpjekjen e tyre për të ruajtur një nga artefaktet më të vlefshme në trashëgiminë e tyre të pasur, e cila daton që nga viti 1694, ishte të sigurohej që të gjitha faqet që përmbajnë më shumë se 6000 vargjet e Kuranit të vendosen në sekuencën e duhur. 

Këtë detyrë e mori përsipër e ndjera Maulana Taha Karaan, e cila ishte kryejuriste e Këshillit Gjyqësor Mysliman me bazë në Cape Town, në bashkëpunim me disa studiues vendas të Kuranit. I gjithë procesi, i cili përfundoi me lidhjen e faqeve, zgjati tre vjet.

Që atëherë, Kurani është ekspozuar në Xhaminë Auwal, e cila u themelua nga Tuan Guru në 1794 si xhamia e parë në atë që tani është Afrika e Jugut.

Tre përpjekje të pasuksesshme për të vjedhur tekstin e çmuar e shtynë komitetin ta fiksonte atë në një këllëf rezistent ndaj zjarrit dhe plumbave në pjesën e përparme të xhamisë 10 vjet më parë.

Princi Harry dhe gruaja e tij Meghan vizituan xhaminë historike Auwal në Cape Town në 2019

Biografi i Tuan Guru, Shafiq Morton, beson se studiuesi sipas të gjitha gjasave filloi të shkruante të parën nga pesë kopjet ndërsa mbahej në ishullin Robben - ku ikona anti-aparteid Nelson Mandela u burgos gjithashtu nga vitet 1960 deri në 1980.

Shumica e këtyre kopjeve besohet se janë shkruar kur ai ishte midis 80 dhe 90 vjeç, dhe arritja e tij shihet si edhe më e jashtëzakonshme pasi arabishtja nuk ishte gjuha e tij e parë.

Sipas z. Morton, Tuan Guru u burgos në ishullin Robben dy herë - së pari nga 1780 në 1781 kur ishte 69 vjeç dhe përsëri midis 1786 dhe 1791.

"Unë besoj se një nga arsyet pse ai e shkroi Kur'anin ishte për të ngritur shpirtin e skllevërve rreth tij. Ai e kuptoi se nëse do të shkruante një kopje të Kuranit, ai mund t'i edukonte njerëzit e tij dhe t'u mësonte dinjitetin në të njëjtën kohë. ”, thotë zoti Morton.

"Nëse shkoni në arkiva dhe shikoni letrën që përdorën holandezët, është shumë e ngjashme me atë të përdorur nga Tuan Guru. Ndoshta është e njëjta letër.

"Stilolapsat e tij ai do t'i kishte bërë vetë nga bambu dhe boja e zezë dhe e kuqe që ishte më e lehtë për t'u marrë nga autoritetet koloniale."

Shaykh Owaisi, një ligjërues i historisë islame të Afrikës së Jugut, i cili ka bërë kërkime të gjera mbi Kuranet e shkruara me dorë në Cape Town, beson se Tuan Guru ishte i motivuar nga nevoja për të ruajtur Islamin midis të burgosurve dhe skllevërve myslimanë në atë që atëherë ishte një koloni holandeze.

“Ndërsa ata po predikonin Biblën dhe po përpiqeshin të konvertonin skllevërit myslimanë, Tuan Guru po shkruante kopjet e Kuranit, duke ua mësuar atë fëmijëve dhe duke i detyruar ata ta mësonin përmendësh.

"Ai tregon një histori qëndrueshmërie dhe këmbënguljeje. Tregon nivelin e arsimimit të njerëzve që u sollën në Cape Town si skllevër dhe të burgosur."

Islami fillimisht u praktikua në atë që tani është Afrika e Jugut nga skllevër dhe të burgosur

Tuan Guru shkroi gjithashtu një libër shkollor 613 faqesh arabisht të titulluar Ma'rifat wal Iman wal Islam (Njohuria e besimit dhe fesë) nga kujtesa.

Libri, një udhëzues bazë për besimet islame, u përdor për më shumë se 100 vjet për t'i mësuar muslimanët e Kejp Taunit rreth besimit të tyre.

Është ende në gjendje të mirë dhe është në pronësi të familjes Rakiep, pasardhës të Tuan Guru. Një kopje ruhet në bibliotekën kombëtare në Cape Town.

"Ai u ul dhe shkroi pothuajse gjithçka që mbante mend për besimin e tij dhe e përdori atë si një tekst për t'i mësuar të tjerët," thotë Shejh Ovaisi.

Nga pesë kopjet e Kuranit të shkruara me dorë nga Tuan Guru, tre mund të llogariten ende. Përveç njërës në xhaminë Auwal, dy të tjerat janë në pronësi të familjes së tij, duke përfshirë edhe stërmbesën e tij.

Janë prodhuar rreth 100 kopje. Në prill, një prej tyre iu dorëzua bibliotekës së xhamisë al-Aksa në Jerusalem - vendi i tretë më i shenjtë në Islam - ndërsa disa iu dorëzuan personaliteteve vizitore.

Në maj 2019, Ganief Hendricks, udhëheqës i një partie politike myslimane në Afrikën e Jugut, Al Jama'ah, përdori një nga kopjet për t'u betuar si anëtar i parlamentit.

Holandezët nuk e kuptuan aspak se duke dëbuar Tuan Guru-n në Afrikën Jugore, ata pa dashje do të ishin katalizatori për përhapjen e Islamit në këtë pjesë të botës, ku muslimanët tani përbëjnë rreth 5% të popullsisë së vlerësuar prej 4.6 milionë banorësh të Cape Town.

"Kur ai erdhi në Kepin, Tuan Guru vuri re se Islami ishte në gjendje shumë të keqe, kështu që ai kishte shumë punë për të bërë," thotë zoti Morton.

“Komuniteti nuk kishte në dorë asnjë tekst – ata ishin myslimanë më shumë nga kujtesa kulturore se çdo gjë tjetër.

"Unë do të thosha se Kurani i parë që ai shkroi është arsyeja pse komuniteti musliman mbijetoi dhe u zhvillua në komunitetin e respektuar që kemi sot."