Nga Dashamir Biçaku

Një vështrim personal mbi rrëfenjat e vëllimit ‘Transaksioni’ të shkrimtarit Dashnor Kokonozi

Meqë sapo kisha dalë nga një periudhë provimesh, vëllimit me tregime ‘Transaksioni’ i Dashnor Kokonozit i erdhi radha ta marr në dorë kur ora kishte shkuar mbase dy pas mesnatës së të enjtes së kësaj jave. Është një vëllim me 146 faqe, me shtatëmbëdhjetë tregime e rrëfenja.

E them që në krye të herës se është fjala për librin e një miku e kolegu, por nuk e fsheh se ideja për të lexuar letërsi shqipe më solli ndërmend frikën e kahershme të asaj periudhe kur ajo kishte fituar lirinë politike. Por nga ana tjetër qe kthyer në robinë dhe viktimë e ndotjes së një vërshimi të pakontrolluar, kur çdokush me një dorë parash dërgonte në redaksitë e shtëpive botuese gjithfarësoj deliresh grafologjikë.

Ajo që kuptova nga këto tregime të Dashnor Kokonozit është se ka rëndësi të madhe të kesh se çfarë të thuash, por po aq e  rëndësishme është që të dish si ta thuash!

Rrëfimin e parë ‘Një grua që nuk më shqitet mendje’ e lexova duke e ndjerë veten tek hyja pa zhurmë në një univers që më tërhoqi pa u ndjerë me mënyrën e pazakonshme të përshkrimit. Më zbriti në honet më të errëta të diktaturës. Kalvari i një kombi të tërë mund të tregohet edhe nëpërmjet syve të habitur të një fëmije.

Fjali të thjeshta dhe pa ndërlikim më skalitën në kokë saktësinë e imazheve që vizatonin. Pa e kuptuar si më kalonin faqet para syve, lexova edhe tregimin e mrekullueshëm ‘Një verë pushimesh të paharruara’. Më tej e pashë veten në anën tjetër të botës me tregimin ‘Skllavi Jakob’, një pelegrin i mbetur peng nga aventura e tij drejt Santiagos së Kompostelës.

Në radhët ku më rrëshqisnin sytë, provoja ndjesinë e bukur të leximit që e kisha harruar prej kohësh.

Kisha mbërritur tashmë te ‘Feliksi i tre qyteteve’. I hodha vetëm një sy radhëve të para. Sa të kisha një ide. Doja ta lija për të nesërmen, por qe e pamundur, teksa ora në telefon më tregonte 4:00 të mëngjesit. Vetëm në pak minuta kisha lexuar thuajse pjesën më të madhe të rrëfimit dhe qe e pamundur të dilja nga universi ku kisha hyrë. Sa më shumë zbuloja historinë e Feliksit, aq më tepër doja të mësoja për historinë e djaloshit fatkeq. Tragjedia e tij nis me ndarjen e prindërve. Në të vërtetë, ai vetë viktimizohet nga trishtimi që e mundon. Arsyet e dramës së nënës së tij janë më madhore. Mbase ajo do t’ia tregojë një ditë, por mbi të gjitha, ka nevojë dhe kërkon mbrojtjen tij. E pra, atë ditë fatidike Feliksi nuk ishte aty t’i gjendej pranë.

Këtë ai nuk ia fali vetes. Fundi tragjik qe i shkruar tashmë për të. Duket se ai vetë e shkruan çdo ditë të ardhmen e tij. Drama e Feliksit, në fakt, mbetet një dramë e kahershme, e përjetshme në shoqëri.

Që të shpresoja të flija atë natë, duhej ta ndërprisja aty, për të qenë në këmbë në mëngjes për takimet rutinore.

Më tej, i pezmatuar nga historia e Feliksit, e gjeta veten në metro me librin në duar, duke menduar për rrëfenjat e tjera që kisha lexuar.

Ndenja e frikës së autorit pas humbjes së ‘Codex Calixtius’, një vepër madhore e Krishtërimit, thuajse e barabartë me Graalin e Shenjtë, është nga ato histori që të fusin në mendime me përqasjen e hollë që bëjnë midis fatit të individit dhe të kombit që i përkasin. Ironia, absurdi apo dhe rastësia e ndodhjes së njeriut në momentin e gabuar në vendin ku nuk duhej të ishte, ngaherë të shpie në dyshime të pakuptimta dhe vënë në dyshim edhe vetë personazhin…

 …’Ju detyrohem një shpjegim’, rrëfen nevojën për të vlerësuar lumturinë që na rrethon. Edhe pse nuk është e përkryer, ajo është aty, por jo gjithmonë e kuptojmë. Asgjë nuk është e përkryer, as universi, as boshësia. E kështu, edhe lumturia jonë. Personazhi i tregimit nuk është i vetëdijshëm se çfarë kërkon më shumë, kur vendos të ndahet me gruan e tij, me të cilën jetën prej 20 e kusur vitesh. Dhe kjo moskuptimësi do t’i kushtojë shtrenjtë, shumë shtrenjtë.

Teksa kisha lexuar dy rrëfenjat e fundit, iu riktheva edhe një herë tregimit ‘Transaksioni’. Tek mbyllja faqen e fundit të tij, ndieja veten si të isha mes një pylli pishash e bredhash, aroma e të cilëve më mbushte mushkëritë. Kuptova se kisha rigjetur kënaqësinë e të lexuarit, atë ndjenjë që më mungonte nga letërsia shqipe.