Çfarë kanë të përbashkët sepjet, akrepat, gjarpërinjtë dhe primatët e quajtur lorise? Të gjithë evoluan aftësinë relativisht të rrallë për të prodhuar helm – toksina kimike që vrasin ose paralizojnë kafshët e tjera përmes pickimeve ose pickimeve.

Dhe në disa mijëra vjet, ka një shans që shkencëtarët të shtojnë minj në këtë listë. Në këtë përfundim ka dalë një studim i ri në kuadër të të cilit u hulumtua origjina evolucionare e sistemeve të helmit oral te kafshët.

“Sistemet e helmit oral evoluan shumë herë në vertebrorë të shumtë duke mundësuar shfrytëzimin e nyjeve unike grabitqare,” shprehen studiuesit.

“Megjithatë se si dhe kur ata evoluuan nuk ka informacione të qarta. Deri më tani, shumica e kërkimeve mbi evolucionin e helmit janë përqendruar rreptësisht në toksinat.”

Në studimin e ri, të botuar në revistën PNAS, studiuesit u përqendruan në rrjetet rregulluese të gjeneve që lidhen me prodhimin e helmit te gjarpërinjtë.

Për shkak se helmi është një përzierje komplekse proteinash, kafshët që prodhojnë helm kanë evoluar një sistem molekular që është i aftë të palosë siç duhet zinxhirët e aminoacideve në një mënyrë shumë specifike. Pa këtë, këto kafshë nuk do të ishin në gjendje të përballonin stresin qelizor të shkaktuar nga prodhimi i helmit.

Për të kuptuar më mirë këtë proces, studiuesit ekzaminuan gjëndrat e helmit të habu-së së Tajvanit, një nepërkë grope endemike në Azi.

Qëllimi ishte identifikimi i gjeneve që janë të bashkëshprehur fuqishëm me helmin. Studiuesit identifikuan 3,000 “gjene të shtëpisë” (dmth gjenet që janë gjithmonë të aktivizuara) që lidhen me prodhimin e helmit, por kryesisht të përfshirë me palosjen dhe modifikimin e proteinave. Ata i quajtën këto gjene jotoksike “rrjeti metavenom”.

Pas identifikimit të rrjetit metavenom te gjarpërinjtë, studiuesit kërkuan për rrjete të ngjashme brenda gjenomit të kafshëve të tjera: minjve, qenve dhe njerëzve. Rezultatet treguan se këto kafshë posedojnë gjithashtu struktura kyçe të rrjetit të metavenomit që gjendet te gjarpërinjtë, duke sugjeruar që gjitarët dhe gjarpërinjtë ndajnë një “bërthamë të përbashkët rregullatore [gjenike]” që vjen nga qindra miliona vjet nga paraardhësi i përbashkët i specieve.

Dallimi kryesor fenotipik është se gjarpërinjtë përdorin këtë bërthamë të përbashkët rregullatore për të prodhuar helm, ndërsa shumica e kafshëve të tjera e përdorin atë për të prodhuar pështymë.

“Kjo është prova e parë e vërtetë e fortë për teorinë se gjëndrat e helmit evoluan nga gjëndrat e hershme të pështymës,” shprehet autorja kryesore e studimit Agneesh Barua në një njoftim për shtyp.

Pra, duke pasur parasysh se gjitarët dhe gjarpërinjtë ndajnë më shumë mekanizma evolucionar sesa mendohej më parë, a mund të zhvillojnë një ditë kafshët si minjtë aftësinë për të prodhuar helm? Barua tha se është e mundur.

“Ka pasur eksperimente në vitet 1980 që treguan se minjtë meshkuj prodhojnë komponime në pështymën e tyre që janë shumë toksike kur injektohen te minjtë,” shprehet ajo.

“Nëse në kushte të caktuara ekologjike, minjtë që prodhojnë më shumë proteina toksike në pështymë kanë sukses më të mirë riprodhues, atëherë në disa mijëra vjet, ne mund të hasim minj helmues.”