Një sistem vendimtar i rrymave oqeanike mund të jetë tashmë në rrugën e kolapsit, sipas një raporti të ri, me implikime alarmante për rritjen e nivelit të detit dhe ndikime në motin global – duke çuar në rënien e temperaturave në mënyrë dramatike në disa rajone dhe rritje në të tjera.

Duke përdorur sisteme kompjuterike jashtëzakonisht komplekse dhe të shtrenjta, shkencëtarët gjetën një mënyrë të re për të zbuluar një sinjal paralajmërues të hershëm për kolapsin e këtyre rrymave, sipas studimit të botuar të premten në revistën “Science Advances”. Ndërsa planeti ngrohet, tashmë ka indikacione se po shkon në këtë drejtim.

Qarkullimi Meridional i Përmbysjes së Atlantikut (AMOC) – pjesë e të cilit është edhe Rryma e Gjirit – funksionon si një rrip transportues gjigant global, duke marrë ujë të ngrohtë nga tropikët drejt Atlantikut të Veriut të largët, ku uji ftohet, bëhet më i kripur dhe zhytet thellë në oqean, përpara se të përhapet në jug.

Rrymat bartin nxehtësi dhe lëndë ushqyese në zona të ndryshme të globit dhe luajnë një rol jetësor në mbajtjen e klimës së pjesëve të mëdha të Hemisferës Veriore relativisht të butë.

Për dekada, shkencëtarët kanë dhënë alarmin për stabilitetin e qarkullimit pasi ndryshimet klimatike ngrohin oqeanin dhe shkrin akullin, duke prishur ekuilibrin e nxehtësisë dhe kripës që përcakton fuqinë e rrymave. Ndërsa shumë shkencëtarë besojnë se AMOC do të ngadalësohet nën ndryshimet klimatike dhe madje mund të ndalet, mbetet një pasiguri e madhe se kur dhe sa shpejt mund të ndodhë kjo. AMOC është monitoruar vazhdimisht që nga viti 2004.

Shkencëtarët e dinë – nga ndërtimi i një tabloje të së kaluarës duke përdorur të dhëna të tilla si bërthamat e akullit dhe sedimentet e oqeanit – AMOC u mbyll më shumë se 12,000 vjet më parë pas shkrirjes së shpejtë të akullnajave. Tani ata po përpiqen të gjejnë nëse mund të ndodhë përsëri. Ky studim i ri ofron një “përparim të rëndësishëm”, tha René van Westen, një studiues detar dhe atmosferik në Universitetin e Utrecht në Holandë dhe bashkëautor i studimit.

Shkencëtarët përdorën një superkompjuter për të drejtuar modele komplekse klimatike për një periudhë tre mujore, duke simuluar një rritje graduale të ujit të ëmbël në AMOC – që përfaqëson shkrirjen e akullit, si dhe reshjet dhe rrjedhjen e lumenjve, të cilat mund të hollojnë kripësinë e oqeanit dhe të dobësojnë rrymat.

Ndërsa rritën ngadalë ujin e ëmbël në model, ata panë që AMOC gradualisht të dobësohej derisa u shemb papritmas. Është hera e parë që një kolaps është zbuluar duke përdorur këto modele komplekse, që përfaqësojnë “lajm të keq për sistemin klimatik dhe njerëzimin”, thotë raporti.

Ajo që studimi nuk bën, megjithatë, është të japë korniza kohore për një kolaps të mundshëm. Nevojiten më shumë kërkime, tha van Westen për CNN, duke përfshirë modele që imitojnë gjithashtu ndikimet e ndryshimeve klimatike, të tilla si rritja e niveleve të ndotjes nga ngrohja e planetit, gjë që ky studim nuk e bëri. “Por ne të paktën mund të themi se po shkojmë në drejtim të pikës së kthesës në ndryshimin e klimës,” tha van Westen.