Vendet perëndimore janë "shumë afër" krijimit të një sistemi gjurmueshmërie për sanksionimin e diamanteve ruse, tha kryeministri belg Alexander De Croo gjatë një vizite të papritur të presidentit Volodymr Zelenskyy në Bruksel.

"Kjo do të thotë se diamantet rusë të gjakut nuk do të jenë në gjendje të financojnë më luftën ruse," u tha De Croo gazetarëve të mërkurën pasdite, duke folur pranë udhëheqësit ukrainas.

"Ne jemi shumë afër një sistemi që do t'i përjashtojë plotësisht nga tregjet me pakicë."

Në 11 paketat e sanksioneve të vendosura nga Bashkimi Evropian ndaj Kremlinit që nga shkurti i vitit 2022, diamantet janë kursyer dukshëm nga çdo masë kufizuese, pavarësisht lutjeve të përsëritura nga Kievi dhe shtetet anëtare të Lindjes.

Diamantet janë një burim i rëndësishëm të ardhurash për Rusinë: në vitin 2021, një vit para fillimit të pushtimit të plotë të Ukrainës, vendi eksportoi diamante të papërpunuara me vlerë rreth 4 miliardë dollarë (3.77 miliardë euro).

Destinacioni kryesor ishte Belgjika, e cila ka një qendër tregtare në Antwerp me gati 500 vjet histori.

Është vlerësuar se 84% e diamanteve të papërpunuara në botë dhe 50% e diamanteve të lëmuara kalojnë nëpër Antwerp, duke e bërë qytetin një shtyllë kryesore në tregtinë globale.

"Belgjika luan një rol të rëndësishëm në tregtinë e diamanteve dhe ajo që ne duam është të bëjmë është të shkëputim plotësisht diamantet ruse nga tregjet tona me pakicë," tha De Croo. "Mënyra më e mirë për ta bërë këtë është një sistem i plotë gjurmueshmërie për të përjashtuar diamantet ruse nga tregjet."

Gjurmueshmëria i referohet një teknologjie që skanon në mënyrë dixhitale çdo diamant dhe modifikimet e tij në mënyrë që të gjurmojë udhëtimin e tij nëpër tregje, të sigurojë që pjesa të jetë gjithmonë e njëjtë dhe të rrisë besueshmërinë në industrinë famëkeqe të fshehtë.

Çështja e nxehtë e ndalimit të diamanteve ruse ka qenë prej kohësh në axhendën e aleatëve perëndimorë, por përparimi ka qenë i ngadalshëm, duke shkaktuar zhgënjimin e dukshëm të Kievit.

Procesi është duke u koordinuar në nivelet e BE-së dhe G7, me qëllim që të zgjerohet shtrirja gjeografike e ndalimit sa më shumë që të jetë e mundur dhe si rrjedhim të parandalohet që diamantet e paligjshme të shfaqen diku tjetër nën një maskë tjetër.

"Ka marrë pak kohë sepse ne duam të shmangim që ndalimet e diamantit të anashkalohen," tha De Croo.

"Nëse e bëni atë vetëm në tregun me shumicë, atëherë do të tregtohet në qendra të tjera diamanti në botë dhe ne do t'i kemi akoma në dyqanet tona. Nuk do të ketë asnjë ndryshim për Rusinë."

Sipas De Croo, sistemi i gjurmueshmërisë duhet të jetë në fuqi deri më 1 janar 2024, një afat mjaft ambicioz duke qenë se çdo paketë sanksionesh përfshin negociata të vështira midis shteteve anëtare dhe është gjithmonë e ndjeshme ndaj vetos kombëtare.

"Bëjeni Rusinë të paguajë"

Gjatë konferencës së përbashkët për shtyp me Presidentin Zelenskyy, kryeministri belg njoftoi gjithashtu planet për të krijuar një fond prej 1.7 miliardë eurosh për të mbështetur rindërtimin e Ukrainës. Fondi do të financohet duke taksuar procedimet e marra nga asetet në pronësi ruse që janë bllokuar si rezultat i sanksioneve të BE-së.

Mbi 180 miliardë euro në asete të Bankës Qendrore Ruse thuhet se janë ngrirë në Euroclear, një kompani shërbimesh financiare me bazë në Bruksel, që përfaqëson shumën më të madhe deri tani në çdo shtet anëtar.

Megjithatë, sipas rregullave aktuale të BE-së, vuri në dukje De Croo, qeveria belge nuk lejohet as të prekë asetet dhe as të menaxhojë procedurat, që do të thotë se mund të përdorë vetëm taksimin për të nxjerrë fonde shtesë për Ukrainën.

"Ne kemi qenë gjithmonë të qartë që nga fillimi: çdo taksë mbi asetet ruse, nuk do të hyjë në buxhetin tonë, po do t'u shkojë drejtpërdrejt ukrainasve," tha De Croo.

"Nëse në një moment qasja në ato të ardhura do të ishte e mundur ligjërisht, sigurisht, ne do të ishim një partner entuziast në këtë."

Komisioni Evropian ka premtuar se do të paraqesë një tekst legjislativ për "të bërë Rusinë të paguajë" duke menaxhuar asetet e pamobilizuara, ndoshta përmes një takse të papritur. Por propozimi është vonuar disa herë dhe ende mungon një datë prezantimi.

Banka Qendrore Evropiane, ekspertë financiarë dhe studiues ligjorë kanë ngritur të gjithë shqetësime serioze për nismën e paprecedentë, duke paralajmëruar se lëvizja e njëanshme mund të shkaktojë paqëndrueshmëri financiare dhe të dëmtojë besueshmërinë e euros.