Në një nga momentet përcaktuese të deri tanishme të luftës së vazhdueshme të Izraelit në Gaza, një shpërthim vdekjeprurës në Spitalin Arab al-Ahli më 17 tetor vrau afro 500 njerëz.

Dy ditë më vonë, Izraeli bombardoi Kishën e Shën Porfirit , më e vjetra e Rripit të Gazës, duke vrarë të paktën 18 njerëz.

Sulmet vdekjeprurëse ndaj spitalit – një institucion anglikan – dhe kishës kanë sjellë në fokus të mprehtë pakicën e krishterë të enklavës, e cila, si pjesa tjetër e Rripit të Gazës, është nën sulm nga bombardimet e pamëshirshme izraelite.

Patriarkana Ortodokse e Jerusalemit e përshkroi sulmin ndaj kishës si një "krim lufte".

Komuniteti i krishterë mbeti i tronditur, megjithatë shumica nuk e kanë lënë qytetin e rrethuar, i cili pretendon për një shtresë të pasur të trashëgimisë së krishterë që daton dy mijëvjeçarë më parë.

Pra, kush janë të krishterët e Gazës?

Sa të krishterë jetojnë në Gaza dhe nga kanë ardhur?

Numri i të krishterëve në Gaza është zvogëluar vitet e fundit. Sot kanë mbetur vetëm rreth 1,000, një rënie e mprehtë nga 3,000 të regjistruar në 2007, kur Hamasi mori kontrollin e plotë mbi enklavën.

Sipas Kamel Ayyad, një zëdhënës i Kishës së Shën Porfirit, shumica e popullsisë është nga vetë Gaza. Pjesa tjetër ikën këtu pas krijimit të shtetit të Izraelit, i cili zhvendosi rreth 700,000 palestinezë – një ngjarje që ata i referohen si Nakba, ose "katastrofë".

Sundimi i Hamasit solli një bllokadë tokësore, ajrore dhe detare të udhëhequr nga Izraeli, duke përshpejtuar ikjen e të krishterëve nga enklava e goditur nga varfëria. "Është bërë shumë e vështirë për njerëzit të jetojnë këtu," thotë Ayyad. "Shumë nga të krishterët u larguan për në Bregun Perëndimor, për në Amerikë, Kanada ose botën arabe, duke kërkuar arsim dhe shëndet më të mirë."

Ndërsa shumica e të krishterëve të Gazës i përkasin besimit ortodoks grek, një numër më i vogël adhurojnë në Kishën e Familjes së Shenjtë Katolike dhe në Kishën Baptiste të Gazës. 

Ekziston një rrjedhshmëri për komunitetin e krishterë në Gaza, me shumë familje që përbëhen nga anëtarë të besimeve të ndryshme. Fadi Salfiti, familja e të cilit iku nga Nablus në Gaza në vitin 1948, ndjek të gjitha kishat.

“Të dielën në mëngjes shkonim në kishën ortodokse, pasditeve shkonim në kishën katolike dhe natën shkonim në kishën protestante,” tha ai.

Një i i ri palestinez duke bërtitur ndërsa të tjerët përpiqen të gjejnë të afërmit e tyre të vdekur mes trupave të palestinezëve të shtrirë në tokë jashtë spitalit al-Shifa më 27 dhjetor 2008, në qytetin e Gazës.

Salfiti po merrte pjesë në një konferencë rinore në Madrid kur Izraeli nisi një ofensivë tokësore në 2008. Deri më sot, ai mbetet në Spanjë, ku tani punon si trajner menaxherial. Sulmi ndaj Shën Porfirit vrau tre fëmijët e kushëririt të tij: Majd, 10; Juli, 12 vjeç; dhe Suhail, 14.

Sa kohë kanë jetuar të krishterët në Gaza?

Trashëgimia e krishterë e Gazës shtrihet në ditët kur besimi ishte një sekt i persekutuar që u premtonte shpëtim të shtypurve.

Në Bibël, pas kryqëzimit të Jezu Krishtit, Filipi Apostulli udhëtoi në rrugën e shkretëtirës nga Jerusalemi në Gaza për të përhapur fjalën. Sipas shkrimeve të shenjta, Filipi ishte i pranishëm në dasmën në Kanë të Galilesë, ku Jezusi e ktheu ujin në verë.

Kisha e Shën Porfirit është më e vjetra në enklavë. Fillimisht u themelua në shekullin e 5-të pas vdekjes së peshkopit me emër, i cili konvertoi paganët e qytetit në krishterim, duke djegur idhujt dhe tempujt. Pas pushtimit Persian të shekullit të 7-të, kisha u shndërrua në një xhami. Më vonë u rindërtua nga kryqtarët në shekullin e 12-të.

Të krishterët e Palestinës, me gjithsej 50,000 në të gjithë territoret e pushtuara, nganjëherë quhen 'gurë të gjallë', një metaforë e përdorur për herë të parë nga Apostulli Pjetër, ish-peshkatari i thirrur për të qenë dishepull i Jezusit, për të përshkruar rolin e besimtarëve në ndërtimin e shtëpisë shpirtërore të Zotit. Sot, termi lidhet me statusin e tyre të veçantë si kujdestarë të një besimi të lindur në tokën e tyre.

Si janë marrëdhëniet mes të krishterëve dhe myslimanëve në Gaza?

Duke jetuar nën rrethim, të krishterët në Gaza dëshmojnë për një frymë solidariteti që ka bashkuar besimet në luftën e tyre për mbijetesë dhe ëndrrën e tyre për liri.

“Ne jemi të gjithë palestinezë. Jetojmë në të njëjtin qytet, me të njëjtat vuajtje. Ne jemi të gjithë nën rrethim dhe jemi të gjithë njësoj”, tha Ayyad.

Në përgjithësi, komuniteti i krishterë ka luajtur gjithmonë një rol të rëndësishëm në jetën palestineze, duke prodhuar njerëz të famshëm si Issa El-Issa, themelues i gazetës me shumë ndikim në Jaffa, Falastin, një shtytës kryesor i nacionalizmit arab palestinez gjatë mandatit britanik dhe Edward. Said, i cili shpalosi vetëkënaqësinë perëndimore ndaj Lindjes në librin e tij themelor, Orientalizmi.

Në Gaza, gjithashtu, anëtarët e komunitetit të vogël luajnë një rol të madh.

“Ata priren të jenë shumë të arsimuar, me një prani të fortë në biznes dhe në sektorin vullnetar”, thotë Salfiti.

YMCA, për shembull, e cila ofron aktivitete sportive, arti, arsimore dhe të mirëqenies për palestinezët në Gaza të të gjitha besimeve, është e drejtuar nga të krishterët. Spitali Arab Al-Ahli, i shkatërruar nga sulmi ajror izraelit i muajit të kaluar, i cili vrau qindra, është në pronësi dhe operuar nga anglikanët.

I shkëputur nga bota nën bllokadën e udhëhequr nga Izraeli, komuniteti ndonjëherë është ndjerë i pambrojtur. Në vitin 2007, ajo u trondit nga vrasja e Rami Ayyad , menaxher i Teacher's Bookshop, një dyqan i drejtuar nga Baptistët në brez, i cili gjithashtu ishte goditur me bomba muaj më parë. Asnjë grup nuk mori përgjegjësinë për vrasjen, të cilën Hamasi e dënoi, duke thënë se ata "nuk do të lejonin askënd të sabotonte" marrëdhëniet myslimano-krishtere.

Por vrasësit nuk u sollën kurrë para drejtësisë.

Skautët palestinezë marshojnë gjatë paradës së Krishtlindjes drejt Kishës së Lindjes, që tradicionalisht besohet të jetë vendlindja e Jezu Krishtit, në qytetin e Betlehemit në Bregun Perëndimor, 24 dhjetor 2022

Në përgjithësi, megjithatë, komunitetet janë të bashkuara për t'i rezistuar kurthit të tyre kolektiv në atë që është quajtur burgu më i madh në botë në ajër të hapur.

Ashtu siç muslimanëve u është mohuar leja për të vizituar Xhaminë Al-Aksa të Jeruzalemit, të krishterët gjithashtu nuk kanë qenë në gjendje të vizitojnë vendet e shenjta si Kisha e Lindjes së Betlehemit, e nderuar si vendlindja e Jezusit. Të dy komunitetet janë shkëputur nga anëtarët e familjes në Bregun Perëndimor.

Cila është situata aktuale për të krishterët në Gaza?

Nën bombardimet e fundit izraelite, të krishterët dhe myslimanët kërkuan strehim te Shën Porfiri.

Pas bombardimeve, ata të gjithë u zhvendosën në Kishën e Familjes së Shenjtë aty pranë, që ndodhet 400 metra larg. Rreth 560 njerëz tani janë strehuar atje, thotë Nisreen Anton, menaxher i përgjithshëm i projektit të kishës.

Famullitari Gabriel Romanelli ka mbetur i bllokuar në Betlehem që nga fillimi i luftës. Në një mesazh të regjistruar më 24 tetor, ai bëri thirrje që të ndalen bombardimet dhe të hapet një korridor humanitar.

“Ju lutemi, le ta dinë se famullia … është e mbushur me njerëz të zakonshëm dhe fqinjë myslimanë. Këta janë civilë që nuk paraqesin rrezik për askënd”, tha ai.

Ashtu si me shumë palestinezë në Gaza, Anton është i vendosur të qëndrojë në vend. E grumbulluar në kishë me tre vajzat e saj, tetë, nëntë dhe 12 vjeç, ai tha se situata po përkeqësohet çdo ditë.

“Të krishterët po vuajnë si çdo popull tjetër i Gazës,” tha ai. “Kjo është toka jonë dhe ne nuk do të largohemi. A mund ta imagjinoni që dikush t'ju telefonojë dhe t'ju detyroj ju dhe familjen tuaj të shkoni në një vend tjetër?”

"Ne do të qëndrojmë."/Aljazeera