Egjipti i lashtë ushtron një tërheqje të fuqishme në imagjinatën e çdo brezi, duke refuzuar të qëndrojë i varrosur në të kaluarën.
Por pjesa më e madhe e asaj që ne tani e marrim si të mirëqenë në lidhje me këtë botë të mumieve, piramidave dhe varreve kishte për shekuj e mbuluar në heshtje, derisa ushtarët francezë u përplasën me një pllakë të thyer të një guri të gdhendur, në 1799.
Artefakti përshkruante tre shkrime të ndryshme antike. I gjetur ndërsa ushtria e Napoleonit po gërmonte themelet e një fortese në Rosetta, tani El-Rashid, Egjipt, guri siguroi çelësin për dekodimin e hieroglifeve – sistemit të shkrimit të lashtë egjiptian – dhe zbuloi sekretet e një prej qytetërimeve më të vjetra në botë, shkruan CNN.
Në atë kohë, askush nuk mund të lexonte pikturat dhe simbolet e bukura të gdhendura në gur dhe të pikturuara në rrotullat e papirusit të zbuluara në tempujt përgjatë Nilit – megjithëse studiuesit mesjetarë arabë dhe udhëtarët e epokës së Rilindjes i kishin gjetur prej kohësh një burim magjepsjeje.
Rëndësia e pllakës së gdhendur u kuptua menjëherë, madje edhe nga ushtarët, tha egjiptologia Ilona Regulski. Ajo është kuratorja e një ekspozite të re në Muzeun Britanik në Londër që eksploron garën për të deshifruar gurin e Rosetta dhe feston 200-vjetorin e zbulimit.
Sipas kushteve të humbjes së Napoleonit në rajon, forcat britanike dërguan pllakën, e bërë nga një gur i errët, i ngjashëm me granitin i njohur si granodiorite, në Britani dhe ajo mbërriti në Muzeun Britanik në 1802. U bënë kallëpe dhe iu dërguan egjiptologëve anembanë Evropës, një përpjekje e hershme për grumbullim.
“Brenda dy viteve pas zbulimit të gurit, çdo vend evropian kishte një kopje të gurit. Dhe ky ishte një proces i vetëdijshëm nga studiuesit për të shpërndarë tekstin, sepse të gjithë donin ta përshpejtonin procesin”, tha Regulski.
“Mendoj se për shumë studiues në atë kohë nuk kishte rëndësi se kush do të ishte i pari për sa kohë që kjo të bëhej, sepse ekzistonte shpresa që do të jepte kaq shumë informacione për Egjiptin e lashtë, që doli të ishte e saktë”, shprehet ajo.
Megjithatë, kërkimi për të zbërthyer shkrimin e lashtë mori dy dekada të tërthorta nëpër rrugët gjuhësore.
“Nëse shikoni shënimet, dhe kjo ishte paksa e papritur për mua kur fillova të punoja në këtë ekspozitë, nuk është një hap pas tjetrit. Janë shumë kthesa të gabuara”, tha ajo.
Guri i thyer përmban tre shkrime në dy gjuhë – 14 rreshta hieroglifesh formale, 32 rreshta në gjuhën demotike ( shkrimi i thjeshtuar dhe i përditshëm i përdorur në Egjiptin e lashtë) dhe 54 rreshta të greqishtes së vjetër – i vetmi nga tre të kuptuarit në atë kohë. Vetë mbishkrimi është një dekret masiv i miratuar në vitin 196 para Krishtit nga një këshill priftërinjsh për të shënuar përvjetorin e parë të kurorëzimit të Ptolemeu V Epiphanes.
Një i ri francez i quajtur Jean-François Champollion bëri zbulimin e madh. I sëmurë, por obsesiv, ai së pari studioi skenarin në moshën 17-vjeçare, duke zgjedhur të fokusohej në hieroglifët e rrethuar që mendohet se janë emra të figurave të rëndësishme egjiptiane.
“Ai e hedh shikimin e tij të parë në 1808, por është shumë i dekurajuar në fakt, sepse e ka shumë të vështirë. Dhe ankohet se kopjet nuk janë të mira. Dhe kështu ai shikon disa objekte të tjera dhe pastaj është gjithashtu shumë i dekurajuar. Dhe pastaj ai thotë, në rregull, unë do të braktis gjithçka”, tha Regulski.
I frustruar, ai ndaloi përpjekjet e tij, duke zgjedhur të zhytej në koptike – një gjuhë e gjallë që rrjedh nga egjiptiania e lashtë.
Në Angli, rivali kryesor i Champollion në garën për të deshifruar pllakën i përqendroi përpjekjet e tij në pjesën demotike të gurit. Dr. Thomas Young tregoi se ky seksion përbëhej nga tinguj si dhe nga shenja ideografike (fjalë ose ide). Megjithatë, ai mbeti i pabindur se hieroglifët kishin një komponent fonetik.
Champollion njoftoi zbulimin e tij vendimtar në shtator 1822, sipas Regulskit, duke vërtetuar se ishte një gjuhë fonetike, jo thjesht një shkrim.
“Gjëja shumë e rëndësishme që Champollion zbulon dhe dallon nga kushdo tjetër para tij është se ai e kupton që nuk është thjesht alfabetik, por është një sistem hibrid ose i përzier. Ka shenja që janë fjalë të plota dhe më pas ka shenja që janë shkronja individuale dhe se të gjitha funksionojnë së bashku si një. Ai arrin ta kuptojë këtë”, shpjegoi Regulski.
Guri Rosetta është ekspozuar në Muzeun Britanik që nga viti 1802 me vetëm një pushim dyvjeçar gjatë Luftës së Parë Botërore, kur u mbajt nën tokë për siguri. Me përvjetorin e deshifrimit të tij, studiuesit egjiptianë kanë rinovuar thirrjet për kthimin e objektit. Megjithatë, Regulski tha se muzeu nuk kishte marrë asnjë kërkesë zyrtare nga Egjipti.
© SYRI.net
TikTok nuk do të shitet, thotë pronari kinez në SHBA
Filmi 'RRUGËS' nga Samir Karahoda, zyrtarisht në garën e filmave të shkurtë në Festivalin e Kanës
WhatsApp njofton për uljen e kufirit të moshës së përdoruesve në disa vende
Denonco
Merrni lajmet më të fundit nga SYRI.net në çdo moment dhe kudo që të jeni!
