Sulmet me dronë dhe raketa mbi anijet me ngarkesa në Detin e Kuq kanë nxitur forcat e udhëhequra nga SHBA dhe Britania e Madhe të organizojnë sulme ajrore mbi objektivat në rajon.

Forcat perëndimore morën masa pasi anijet u sulmuan nga Houthis - një grup rebel i mbështetur nga Irani që kontrollon një pjesë të madhe të Jemenit.

Presidenti i SHBA Joe Biden tha se ushtria e SHBA-së dhe e Mbretërisë së Bashkuar kishin nisur me sukses sulmet herët të premten kundër objektivave Houthi me mbështetjen e Australia, Bahreini, Kanadaja dhe Holanda.

Më shumë se 12 vende, përfshirë kryeqytetin, Sanaa dhe Hudaydah, bastioni i portit të Houthi në Detin e Kuq, u goditën. Objektivat Houthi në Jemen përfshinin qendra logjistike, sisteme të mbrojtjes ajrore dhe depo armësh.

Pse Huthi po sulmojnë anijet e Detit të Kuq?

Sulmet filluan pas fillimit të luftës Izrael-Hamas më 7 tetor.

Houthi-t deklaruan mbështetjen e tyre për Hamasin dhe thanë se do të synonin çdo anije që udhëtonte për në Izrael. 

Që atëherë ata kanë sulmuar disa anije tregtare me dronë dhe raketa balistike.

Sulmet Houthi në Detin e Kuq janë rritur 500% midis nëntorit dhe dhjetorit. Kërcënimi është bërë aq i madh saqë kompanitë e mëdha të transportit kanë ndërprerë lundrimin në rajon dhe kostot e sigurimit janë rritur 10-fish që nga fillimi i dhjetorit.

Firmat e mëdha të transportit, duke përfshirë kompaninë e transportit mesdhetar, Maersk, Hapag-Lloyd dhe kompaninë e naftës BP kanë thënë të gjitha se po i devijojnë anijet larg Detit të Kuq.

Frika është se çmimet e karburanteve do të rriten dhe zinxhirët e furnizimit do të dëmtohen. Pothuajse 15% e tregtisë globale detare kalon përmes Detit të Kuq, i cili është i lidhur me Mesdheun nga kanali i Suezit dhe është rruga më e shkurtër e transportit detar midis Evropës dhe Azisë.

Uashingtoni ka akuzuar Iranin se është "thellësisht i përfshirë" në planifikimin e operacioneve kundër anijeve tregtare në Detin e Kuq.

Kush janë rebelët Houthi?

Huthi janë një grup i armatosur nga një nën-sekt i pakicës myslimane shiite të Jemenit, Zaidët. Ata e kanë marrë emrin e tyre nga themeluesi i lëvizjes, Hussein al Houthi.

I njohur zyrtarisht si Ansar Allah (Partizanët e Zotit), grupi u formua në vitet 1990 për të luftuar  presidentit të atëhershëm, Ali Abdullah Saleh.

Presidenti Saleh, i mbështetur nga ushtria e Arabisë Saudite, u përpoq të eliminonte rebelët Houthi në vitin 2003, por nuk ia dolën.

Rebelët Houthi janë të përfshirë në një luftë civile që nga viti 2014 kundër qeverisë së Jemenit. Qeveria ka krijuar  një koalicion me vendet arabe të udhëhequr nga Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, për të luftuar kundër grupit rebel.

Nga fillimi i vitit 2022, lufta kishte shkaktuar rreth 377,000 vdekje dhe kishte zhvendosur katër milionë njerëz , sipas OKB-së.

Houthi- t deklarojnë se janë pjesë e "boshtit të rezistencës" të udhëhequr nga Irani kundër Izraelit, SHBA-së dhe Perëndimit më gjerë - së bashku me Hamasin dhe Hezbollahun.

Kush i mbështet rebelët Houthi?

Rebelët Houthi e modelojnë veten në grupin e armatosur shiit në Liban, Hezbollah.

Hezbollahu u ka ofruar atyre ekspertizë dhe trajnime të gjera ushtarake që nga viti 2014 , sipas institutit kërkimor të SHBA-së, Qendra e Luftimit të Terrorizmit.

Houthi gjithashtu e konsiderojnë Iranin si një aleat, sepse Arabia Saudite është armiku i tyre i përbashkët .

Irani dyshohet se furnizon me armë rebelët Houthi dhe SHBA-të thonë se inteligjenca iraniane është kritike për t'i mundësuar ata të synojnë anijet.

Sa pjesë të Jemenit kontrollojnë Huthi?

Qeveria zyrtare e Jemenit është Këshilli i Udhëheqjes Presidenciale, të cilit Presidenti Abdrabbuh Mansour Hadi i transferoi kompetencat e tij në prill 2022.

Megjithatë, qeveria është e vendosur në kryeqytetin saudit, Riad, pasi Hadi u arratis atje në 2015.

Shumica e popullsisë jemenase jeton në zonat nën kontrollin e Houthi. Si dhe Sanaa dhe veriu i Jemenit, rebelët Houthi kontrollojnë vijën bregdetare të Detit të Kuq.

Grupi mbledh taksa dhe gjithashtu printon para.

Këshilli i Sigurimit i OKB-së tha se deri në vitin 2010 Houthi-t kishin midis 100,000 dhe 120,000 ndjekës , të përbërë nga trupa të armatosur dhe mbështetës të paarmatosur.