Një zinxhir është po aq i fortë sa hallka e tij më e dobët, thotë një shprehje, dhe Brukseli nuk e ka luksin e mungesës së unitetit apo koherencës sa i përket lëvizjes së lirë. Nëse një vend e meriton të jetë pjesë e Shengenit, duhet lejuar të hyjë, shkruan Cristian Gherasim.

Është viti 2023, dhe bota duket se është ulur në një fuçi baruti gati për të shpërthyer, dhe nuk është aspak koha për ambiguitet dhe gjëra pezull.

Megjithatë, Bashkimi Europian i ka zvarritur këmbët në zgjidhjen e një prej parimeve më të diskutueshme por më themelore që qëndron pas ekzistencës së tij, lëvizjes së lirë të qytetarëve të tij.

Marrëveshja e Shengenit qëndron në thelb të këtij parimi, me zonën që heq të gjitha llojet e kontrolleve në kufijtë e ndërsjellë për deri në 23 shtete të saj anëtare.

Megjithatë, me kalimin e viteve, marrëveshja që hyri në fuqi në vitin 1985 dhe vazhdoi të zgjerohej ndërsa blloku u rrit, është bërë mollë sherri mes disave për shkak të dy çështjeve kryesore: një klauzolë në traktat që u lejon shteteve anëtare të rivendosin përkohësisht kontrollet kufitare dhe procesi i zgjerimit të zonës Shengen që kërkon një votim unanim nga të gjitha shtetet anëtare.

Kushtet e përgjithshme të përcaktuara në Marrëveshjen e Shengenit ndonjëherë përfundojnë duke u keqpërdorur, me politikën që luan një rol të madh dhe çështja e kufijve të hapur mund të bëhet shpejt një pikë kryesore diskutimi në gjurmët e fushatës.

Kush po e pezullon Shengenin dhe pse?

Në vazhdën e zgjedhjeve shtetërore në Gjermani, koalicioni qeverisës "semafori" ka vendosur të përpiqet dhe të duket i ashpër ndaj imigracionit duke rivendosur kontrollet kufitare me Poloninë dhe Republikën Çeke, duke deklaruar se ishte pjesë e një shtyse për të ndaluar trafikimin e qenieve njerëzore.

Edhe Sllovenia e kishte intensifikuar mbikëqyrjen në kufirin me Kroacinë duke përmendur shqetësimet e imigracionit të paligjshëm. Veçanërisht, pas një viti punë, partia liberale në pushtet në Lubjanë ka rënë në pikiatë në sondazhe dhe po bëhet e qartë se ideja pas lëvizjes është se luajtja e kartës së imigracionit mund të ndihmojë në kthimin e saj.

Partia populiste Smer e cila fitoi zgjedhjet e fundit të përgjithshme në Sllovaki tani po bën thirrje për kontrolle kufitare me Hungarinë duke përdorur emigracionin.

Partia populiste e Polonisë PiS gjithashtu shpresonte të ruante pushtetin duke vendosur kontrolle kufitare me Sllovakinë për çështjen e imigracionit. Megjithëse humbën në formimin e qeverisë së re, PiS ende pritet të jetë një zë i fortë kundër imigracionit në parlamentin vendas dhe në BE.

Për më tepër, ka edhe shqetësime të shprehura nga Danimarka dhe Suedia, dy vendet veriore që vendosën gjithashtu të rivendosin kontrollet kufitare pas djegies së fundit të Kuranit.

Sulmi i fundit terrorist në Bruksel, që thuhet se është shkaktuar nga djegia e Kuranit në Suedi, dhe inkursioni i dhunshëm i Hamasit në Izrael më 7 tetor ka nxitur gjithashtu kryeministren e Italisë Giorgia Meloni të marrë përgjegjësinë e plotë për rivendosjen e kontrolleve kufitare me Slloveninë, duke përmendur shqetësimet të ekstremizmit të mëtejshëm të dhunshëm.

Ç'do të thotë kjo për anëtarët aspirantë dhe çfarë do të humbasë BE-ja?

Pse janë përjashtuar Bullgaria dhe Rumania?

Një nga çështjet më të diskutueshme të viteve të fundit lidhur me Shengenin është bllokimi i Rumanisë dhe Bullgarisë nga Austria dhe Holanda, respektivisht, për t'u bashkuar me zonën pa kufij. 

Argumenti holandez për mbajtjen jashtë Bullgarisë rrotullohej rreth pranisë së krimit të organizuar dhe korrupsionit në vendin ballkanik, një anëtar i BE-së që nga viti 2007.

Megjithatë, Bullgaria dhe Rumania kanë përfunduar me sukses Mekanizmin e Bashkëpunimit dhe Verifikimit dhe sipas Komisionit Europian, të dy vendet kanë bërë përparim në luftën kundër korrupsionit dhe në reformën gjyqësore. Për Bullgarinë, kjo do të thoshte gjithashtu shpresa të ripërtërira drejt anëtarësimit në Shengen.

Gjatë viteve të fundit, Komisioni Europian dhe Parlamenti Europian kanë thënë vazhdimisht se të dy kanë përmbushur kërkesat për t'u bërë anëtarë të Shengenit dhe u kanë kërkuar të gjitha shteteve anëtare t'i votojnë ato.

Megjithatë, Austria, e cila nuk ka kufi me Rumaninë, e justifikoi veton e saj duke thënë se vendi është një pikë hyrjeje për emigrantët në Austri dhe BE. E gjithë kjo, pavarësisht se sipas Frontex, Rumania, ashtu si pjesa tjetër e kufirit lindor të bllokut, nuk përfaqëson një rrezik të madh migracioni.

Këtë verë, Parlamenti Europian lëshoi një deklaratë për shtyp duke theksuar barrën ekonomike që mbajtja e të dy vendeve jashtë Shengenit ka për biznesin dhe popullsinë, duke kontribuar në rritjen e çmimit të mallrave dhe udhëtimeve.

Është shumë interesante që Parlamenti Europian beson gjithashtu se pengimi i qarkullimit të lirë të mallrave midis vendeve anëtare europiane shton ndotjen dhe vepron si një barrë shtesë për objektivat e BE-së për neutralitetin e klimës.

Gjithmonë ka vend për përmirësim

Megjithatë, gjithçka nuk është rozë. Ndonëse Bukureshti dhe Sofja kanë përmbushur vërtet të gjitha kërkesat për të qenë pjesë e zonës Shengen, pavarësisht përmirësimeve, Bullgaria ende konsiderohet si vendi më i korruptuar në BE, me Rumaninë që e ndjek.

Kufiri lindor i Rumanisë me Ukrainën është ndër kufijtë më fitimprurës për sa i përket kontrabandës së cigareve dhe tregtisë së paligjshme në BE.

Është bërë njëfarë progresi pasi Stop Contrabanda, një faqe interneti që monitoron sekuestrimeve e cigareve, raportoi se autoritetet kapën miliona cigare kontrabandë vitin e kaluar. Megjithatë, problemi vazhdon dhe vërtet mund të dëshmohet se është një detyrim për BE-në dhe NATO-n në një kohë konflikti.

Megjithatë, një pranim në Shengen i të dy vendeve do të kishte më shumë kuptim për BE-në. Do të ndihmonte në menaxhimin më të mirë të kufijve të jashtëm duke bashkuar burimet dhe duke siguruar rrugë thelbësore për nxjerrjen e grurit nga Ukraina.

Me prishjen e marrëveshjes së grurit dhe portet e Ukrainës nën sulme pothuajse çdo ditë, Rumania po luan një rol kryesor në nxjerrjen e grurit nga Ukraina.

Vonesa e transportit përtej kufijve të BE-së mund të ndikojë në furnizimet ushqimore, duke çuar ndoshta në mungesa dhe madje edhe rritje të çmimeve.

Ç'mund të bëhet?

Një zinxhir është po aq i fortë sa hallka e tij më e dobët, siç thotë shprehja, dhe Brukseli nuk e ka luksin e mungesës së unitetit dhe koherencës kur bëhet fjalë për lëvizjen e lirë.

Nëse një vend meriton të jetë pjesë e Shengenit, duhet lejuar ta bëjë këtë. Me rritjen e populizmit, BE-ja me siguri nuk ka nevojë që shtetet anëtare të mendojnë se janë trajtuar në mënyrë të padrejtë, ose të kërkojnë partnerë të tjerë jashtë bllokut. Kjo më në fund e çon bisedën në votim unanim i cili mund të ketë nevojë të rishqyrtohet.

Mund të mos jetë në interesin më të mirë të BE-së që në një kohë lufte dhe nevojë të madhe për më shumë unitet, tekat e një vendi të mbizotërojnë ndaj vendimeve të të gjitha shteteve të tjera anëtare. Në fund të fundit, e ardhmja e BE-së është në rrezik dhe së bashku me të, ajo e 27 vendeve anëtare të saj./Euronews - Syri.net