Përmbledhje

Çrregullimi i deficitit të vëmendjes/hiperaktivitetit (ADHD) është një sëmundje kronike që prek miliona fëmijë dhe shpeshherë vazhdon edhe në moshën madhore. ADHD-ja përfshin një kombinim të problemeve të vazhdueshme, si vështirësia për të mbajtur vëmendjen, hiperaktiviteti dhe sjellja impulsive.

Fëmijët me ADHD gjithashtu mund të kenë edhe probleme me vetëbesimit e ulët, marrëdhënie të trazuara dhe rendiment të dobët në shkollë. Simptomat ndonjëherë zvogëlohen me moshën. Megjithatë, disa njerëz nuk i kapërcejnë kurrë plotësisht simptomat e ADHD-së. Por mund të mësojnë strategji për të qenë të suksesshëm.

Edhe pse trajtimi nuk e shëron ADHD-në, mund të ndihmojë shumë me simptomat. Trajtimi zakonisht përfshin medikamente dhe ndërhyrje në sjellje. Diagnoza dhe trajtimi i hershëm mund të përbëjnë një diferencë të madhe në rezultat.

Simptomat

Karakteristikat kryesore të ADHD-së janë pavëmendja dhe sjellja hiperaktive-impulsive. Simptomat e ADHD-së fillojnë para moshës 12-vjeçare dhe në disa fëmijë, janë të dukshme që në moshën 3-vjeçare. Simptomat e ADHD-së mund të jenë të lehta, të moderuara ose të rënda dhe mund të vazhdojnë deri në moshë madhore.

ADHD-ja shfaqet më shpesh tek meshkujt sesa tek femrat dhe sjelljet mund të jenë të ndryshme tek djemtë dhe vajzat. Për shembull, djemtë mund të jenë më hiperaktivë dhe vajzat mund të priren të jenë të pavëmendshme në heshtje.

Ka tre nëntipa ADHD-je:

Kryesisht i pavëmendshëm. Shumica e simptomave bien nën pavëmendje.
Kryesisht hiperaktiv/impulsiv. Shumica e simptomave janë hiperaktive dhe impulsive.
Të kombinuara. Kjo është një përzierje e simptomave pavëmendjes dhe simptomave hiperaktive/impulsive.

Pavëmendja

Një fëmijë që tregon një model pavëmendjeje shpeshherë mund të:

Të mos u kushtojë vëmendje detajeve ose të bëjë gabime të pakujdesshme në detyrat e shkollës
Të ketë vështirësi të qëndrojë i përqendruar në detyra ose lojëra
Të duket se nuk dëgjon, edhe kur i flitet drejtpërdrejt
Të ketë vështirësi të ndjekë udhëzimet dhe nuk arrin të përfundojë detyrat e shkollës ose punët
Të ketë vështirësi në organizimin e detyrave dhe aktiviteteve
Të shmangë ose të mos i pëlqejë detyrat që kërkojnë përpjekje të përqendruar mendore, si detyrat e shtëpisë
Të humbë sendet e nevojshme për detyra ose aktivitete, për shembull, lodra, detyra shkollore, lapsa
Të jetë lehtësisht i hutuar
Të harrojë të bëjë disa aktivitete të përditshme, si të bëjë punët

Hiperaktiviteti dhe impulsiviteti

Një fëmijë që shfaq një model simptomash hiperaktive dhe impulsive shpesh mund të:

Të lëvizë ose të kërcasë lehtë duart ose këmbët, ose të përpëlitet në sedilje

Të ketë vështirësi të qëndrojë ulur në klasë ose në situata të tjera

Të jetë në lëvizje të vazhdueshme

Të vrapojë ose të ngjitet në situata kur nuk është e përshtatshme

Të ketë probleme kur luan ose të bëjë një aktivitet në heshtje

Të flasë shumë

Të thotë përgjigje, duke ndërprerë pyetësin

Të ketë vështirësi për të pritur radhën

Të ndërpresë ose të ndërhyjë në bisedat, lojërat ose aktivitetet e të tjerëve

Sjellja tipike zhvillimore kundrejt ADHD

Shumica e fëmijëve të shëndetshëm janë të pavëmendshëm, hiperaktivë ose impulsivë në një moment a një tjetër. Është tipike për parashkollorët që të kenë vëmendje të shkurtër dhe të mos munden të qëndrojnë në një aktivitet për një kohë të gjatë. Edhe tek fëmijët dhe adoleshentët më të rritur, shtrirja e vëmendjes shpesh varet nga niveli i interesit.

E njëjta gjë vlen edhe për hiperaktivitetin. Fëmijët e vegjël janë natyrshëm energjikë, shpesh janë ende plot energji edhe shumë kohë pasi i kanë lodhur prindërit e tyre. Përveç kësaj, disa fëmijë thjesht kanë një nivel aktiviteti më të lartë se të tjerët. Fëmijët nuk duhet të klasifikohen kurrë si me ADHD vetëm se janë të ndryshëm nga miqtë ose vëllezërit e motrat e tyre.

Fëmijët që kanë probleme në shkollë, por shkojnë mirë në shtëpi ose me miqtë, ka të ngjarë të kenë probleme me diçka tjetër përveç ADHD-së. E njëjta gjë vlen edhe për fëmijët që janë hiperaktivë ose të pavëmendshëm në shtëpi, por detyrat e shkollës dhe miqësisë e tyre të pandryshuara.

Kur të shkoni te mjeku

Nëse jeni të shqetësuar se fëmija juaj shfaq shenja të ADHD-je, shkoni te pediatrin ose mjeku juaj i familjes. Mjeku juaj mund t'ju referojë te një specialist, si një pediatër  zhvillimi dhe sjelljeje, psikolog, psikiatër ose neurolog pediatrik, por është e rëndësishme që së pari të bëni një vlerësim mjekësor për të parë për shkaqe të tjera të mundshme të vështirësive të fëmijës suaj./Mayoclinic.org - Përshtati në shqip SYRI.net