Vetoja e SHBA- së të premten kundër një rezolute të propozuar të Këshillit të Sigurimit të OKB-së (KSOKB) që bën thirrje për një armëpushim të menjëhershëm në Gaza ka shkaktuar biseda dhe një thirrje për veprim për të përdorur një rezolutë të rrallë të Kombeve të Bashkuara në përpjekjet për të ndaluar luftën brutale të Izraelit në Gaza.

Egjipti dhe Mauritania thirrën të hënën Rezolutën 377A (V) për të thirrur për një takim urgjent të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së (UNGA) të martën. Rezoluta thotë se nëse OKB-ja nuk është në gjendje të përmbushë përgjegjësinë e saj kryesore për ruajtjen e paqes globale për shkak të mungesës së unanimitet, OKB-ja mund të ndërhyjë.

Por ai vjen me kalorës dhe rekomandimet e UNGA janë ligjërisht jodetyruese, që do të thotë se propozimet e saj mund të injorohen pa asnjë pasojë. Izraeli ka injoruar disa rezoluta detyruese të OKB-së në të kaluarën, kryesisht falë mbështetjes diplomatike të Uashingtonit.

Pra, cila është rezoluta, cila është historia e saj dhe a mund të përdoret për të shmangur veton e SHBA-së për të ndaluar luftën shkatërruese që ka vrarë më shumë se 18,000 palestinezë që nga 7 tetori?

Cila është rezoluta?

Seksioni A i Rezolutës 377A (V), i njohur gjithashtu si "Bashkimi për Paqe", ka për qëllim zgjidhjen e një situate në të cilën OKB-ja "dështon të ushtrojë përgjegjësinë e saj kryesore për ruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare".

Ai i jep fuqi Asamblesë së Përgjithshme, së pari, të thërrasë një mbledhje nëpërmjet Sekretarit të Përgjithshëm. Asambleja ka për qëllim t'u bëjë rekomandime anëtarëve për masa kolektive, duke përfshirë "përdorimin e forcës së armatosur kur është e nevojshme".

Të paktën një anëtar i Këshillit të Sigurimit të OKB-së ose një grup anëtarësh të Asamblesë së Përgjithshme do të duhet të jetë në favor të thirrjes së rezolutës që ajo të hyjë në fuqi.

Çfarë e solli këtë ide?

Ideja për të parashikuar kompetenca shtesë për Sekretarin e Përgjithshëm për të thyer potencialisht një bllokim u miratua si rezultat i Luftës Koreane në vitin 1950, e cila pa Korenë e Veriut të pushtonte fqinjin e saj jugor pas vitesh armiqësish midis dy vendeve.

Në atë kohë, ish-Bashkimi Sovjetik po bllokonte çdo përcaktim të Këshillit të Sigurimit për të ndaluar luftën, duke bërë që rezoluta 377 (V) të miratohej më 3 nëntor 1950.

Kjo erdhi pasi SHBA arriti të siguronte mbështetje për idenë se Asambleja e Përgjithshme duhej të fuqizohej për të rritur aftësitë e saj në mbrojtjen e sigurisë globale.

Ku është përdorur më parë?

Rezoluta nuk përdoret gjerësisht, por dihet se është përdorur disa herë gjatë dekadave për të ndihmuar në zgjidhjen e një sërë konfliktesh, duke përfshirë krizën e Kongos në 1960, konfliktin midis Indisë dhe Pakistanit në 1971 dhe pushtimin sovjetik të Afganistanit në 1980.

Një element thelbësor i rezolutës është se ajo pohon se Asambleja e Përgjithshme mund të rekomandojë përdorimin e forcës, nëse e gjykon të përshtatshme.

Në këtë kuptim, rezoluta është zbatuar vetëm një herë – në krizën koreane.

Rezoluta 377A u përdor për të thirrur një sesion urgjent të Asamblesë së Përgjithshme në 1951 për shkak të mungesës së konsensusit midis anëtarëve të KS të OKB-së. Ajo çoi në miratimin e Rezolutës 498 (V) të OKB-së, e cila thoshte se Kina ishte përfshirë ushtarakisht në Luftën Koreane.

Ishte hera e parë që OKB-ja trajtoi një komb si agresor në mes të një lufte. Rezoluta nuk i referohej në mënyrë eksplicite rezolutës së Bashkimit për Paqe, por ajo kopjoi saktësisht tekstin e saj duke thënë se KS i OKB-së kishte dështuar të kryente përgjegjësinë e saj globale në mënyrë efektive për shkak të mosmarrëveshjeve midis anëtarëve.

Ai "u bëri thirrje të gjitha Shteteve dhe autoriteteve që të vazhdojnë t'i japin çdo ndihmë veprimit të Kombeve të Bashkuara në Kore", që nënkuptonte ndihmë ushtarake. Megjithatë, kjo nuk çoi në vendosjen e forcës nga OKB-ja, e cila kishte bërë thirrje për ndërprerjen e armiqësive.

Ky funksion i Bashkimit për Paqe  është i ndryshëm nga funksioni paqeruajtës i organizatës, ose Forca e Emergjencës së OKB-së (UNEF), e para prej të cilave u krijua në 1956 për të monitoruar vijën e frontit midis Izraelit dhe Egjiptit. UNEF nuk kishte një funksion luftarak dhe kishte për qëllim të neutralizonte konfliktet vetëm nëpërmjet pranisë së forcës së saj.

Forcat paqeruajtëse të OKB-së janë tani aktive në një duzinë vendesh, përfshirë Libanin, ku monitorojnë ndërprerjen e armiqësive me Izraelin dhe sigurojnë ndihmë humanitare për civilët pas disa konflikteve.

A mund të përdoret për të ndaluar luftën në Gaza?

Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres potencialisht mund të autorizohet të thërrasë një seancë urgjente të Asamblesë së Përgjithshme brenda 24 orëve nëse ka një thirrje nga të paktën një anëtar i Këshillit të Sigurimit ose një grup anëtarësh të Asamblesë së Përgjithshme.

Shtetet anëtare më pas mund të bëjnë rekomandime për veprime kolektive, gjë që mund të nënkuptojë përdorimin e opsioneve më ekstreme nëse bihet dakord, përfshirë veprimet ushtarake.

Por të gjitha rezolutat dhe vendimet e Asamblesë së Përgjithshme janë vetëm ato – rekomandime. Kjo do të thotë se, ndryshe nga disa vendime të Këshillit të Sigurimit, këto rezoluta nuk janë ligjërisht detyruese.

Pavarësisht kësaj, ka pasur diskutime dhe thirrje në rritje që OKB-ja ta përdorë këtë fuqi.

Guterres vendosi të mërkurën të përdorë nenin 99 të Kartës së OKB-së për të paralajmëruar zyrtarisht Këshillin e Sigurimit se lufta e Izraelit në Gaza tani është një kërcënim global.

Duke folur në Forumin e Dohas të dielën, shefi i OKB-së tha se ai nuk do të heqë dorë nga apeli për një armëpushim humanitar në Gaza, pavarësisht nga vetoja e së premtes.

“Kam kërkuar nga Këshilli i Sigurimit të bëjë presion për të shmangur një katastrofë humanitare dhe përsërita apelin tim për shpalljen e një armëpushimi humanitar. Për fat të keq, Këshilli i Sigurimit dështoi ta bëjë këtë, por kjo nuk e bën atë më pak të nevojshëm”, tha ai.

Pse Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të vënë veton ndaj armëpushimeve?

Uashingtoni ka  vënë vazhdimisht veton ndaj çdo rezolute të Këshillit të Sigurimit që ka kërkuar një armëpushim të menjëhershëm dhe sjelljen e sasive më të mëdha të ndihmave humanitare për palestinezët e rrethuar.

E fundit erdhi të premten kur 13 të mbetur nga 15 anëtarët aktualë të KS votuan në favor të një rezolute të mbështetur nga 100 vende të tjera. Mbretëria e Bashkuar abstenoi.

Ajo çoi në një bllokim tjetër në përpjekjet për të ndaluar sulmet tokësore dhe ajrore të Izraelit që kanë vrarë afro 18,000 palestinezë që nga sulmi i Hamasit më 7 tetor që vrau mbi 1,100 njerëz në Izrael. Hamasi mori gjithashtu më shumë se 200 robër, dhjetëra prej të cilëve janë liruar si pjesë e marrëveshjes së armëpushimit që bëri gjithashtu të liruar qindra palestinezë nga burgjet izraelite.

Mes kritikave në rritje dhe demonstratave të vazhdueshme anembanë globit, Uashingtoni ka pohuar se është kundër një armëpushimi të menjëhershëm, sepse kjo do të lejonte Hamasin të rimëkëmbet dhe të vazhdojë të përbëjë një kërcënim sigurie për Izraelin.

Hamasi dhe grupet e tjera të rezistencës palestineze kanë zhvilluar një rebelim të armatosur kundër okupimit dhe bllokadës izraelite për dekada. Izraeli është akuzuar gjithashtu për zbatimin e masave të tilla si ndërtimi i vendbanimeve në tokat palestineze që pengojnë realizimin e një shteti të ardhshëm palestinez.

SHBA beson se ndërhyrjet e veta politike do të ishin më efektive në përpjekjen për të siguruar që  Izraeli të shmangë vdekjet e civilëve , ndërkohë që bën çmos për të siguruar lirimin e robërve të mbajtur në Gaza dhe duke bërë hapa drejt një qëllimi të mbështetur nga perëndimi për të "shkatërruar" Hamasin.

Por Izraeli nuk duket se i ka kushtuar vëmendje këshillave të SHBA-së për mbrojtjen e civilëve palestinezë, me më shumë se 80 për qind të viktimave që janë civilë.