Në vitin 1935, gazetari sionist britanik Leo Elton udhëtoi në Shqipëri, me sa duket me iniciativën e tij, për të parë nëse do të ishte e mundur të ngrihej atje një ent kombëtar hebre. Duket se e vetmja gjurmë e mbijetuar e udhëtimit të tij është raporti i tij, 10 vjet më vonë, drejtuar presidentit të parë të Universitetit Hebraik, Judah Leib Magnes. Dokumenti gjendet në Arkivin Qendror për Historinë e Popullit Hebre në kampusin e Universitetit Givat Ram në Jerusalem.

Udhëtimi i Eltonit u nxit nga persekutimi në rritje i hebrenjve gjermanë pas dy vitesh nën regjimin nazist dhe refuzimi i Britanisë për të rritur kuotat e imigracionit hebre në Palestinën e Mandatuar. Eltoni shkruan se idenë e ka lexuar fillimisht në gazetat britanike, të cilat raportonin se qeveria shqiptare kishte mirëpritur emigracionin hebre.

Kështu ai udhëtoi drejt vendit të vogël prej 1 milion banorësh, i cili ishte shkëputur plotësisht nga Evropa e industrializuar. Një ministër i qeverisë i tha atij se "intoleranca fetare në Shqipëri është krejtësisht e panjohur .... Muslimanët e sotëm shqiptarë nuk janë fanatikë".

Ministri theksoi gjithashtu se, ndryshe nga pjesa tjetër e Evropës, Shqipëria nuk ka pasur histori antisemitizmi. "Nuk ka asnjë arsye pse kolonët hebrenj nuk duhet të jetojnë në harmoni të plotë me elementët e ndryshëm të popullsisë," shkroi Elton.

Opsioni shqiptar kishte edhe avantazhe ekonomike. Toka ishte jashtëzakonisht pjellore dhe nëse do të përdoreshin metoda moderne të bujqësisë, ajo mund të plotësonte lehtësisht nevojat e pesë milionë njerëzve.

Portokallet dhe limonët, për të cilët ishte entuziast Eltoni, ishin më të mirat në botë dhe suksesi i hebrenjve në rritjen e portokalleve në Izraelin parashtetëror mund të përsëritej edhe në Shqipëri. Sugjerime të tjera përfshinin rritjen e duhanit dhe rritjen e krimbave të mëndafshit, si dhe ndërtimin e industrive të tekstilit dhe vajit të ullirit. Ana më pak pozitive, sipas Eltonit, ishte se Tirana, kryeqyteti, nuk kishte teatro apo salla koncertesh.

“Besoj se nëse të tillë burra dhe gra do të ishin pionierë të llojit të duhur, do të arrinin shpejt jo vetëm prosperitetin material, por edhe respektin dhe vullnetin e mirë të shqiptarëve”, i shkruan ai Elton Magnes. Ai tha se “në pak vite, jo qindra, por mijëra hebrenj nga të gjitha sferat e jetës mund të vijnë këtu”.

Si fazë të parë, Eltoni rekomandoi krijimin e një entiteti kombëtar hebre në Shqipëri si ai i Palestinës së Mandatuar, me bashkëpunimin e dy lëvizjeve sioniste. Më vonë, Shqipëria mund të bëhej edhe një shtëpi kombëtare hebreje.

Nuk dihet se çfarë ka ndodhur me idenë, nëse ndonjë organ zyrtar e ka diskutuar dhe nëse Magnes e ka marrë mundimin t'i përgjigjet Eltonit. Hebrenjtë, gjithsesi, nuk emigruan në masë të madhe në Shqipëri. Hadassah Assouline, drejtor i arkivit, thotë se raporti me siguri iu dorëzua Universitetit në vitin 1945 në mes të problemit të refugjatëve në fund të Luftës së Dytë Botërore.

Ironikisht, vlerësimi i lartë i Eltonit për shqiptarët u konfirmua gjatë Holokaustit: ata shpëtuan komunitetin e vogël hebre të vendit, deri në anëtarin e tij të fundit.