Atavizmi gjeopolitik është bërë modë, i përshtatshëm politikisht dhe i pakontrolluar nga fuqitë e mëdha, të cilat janë ose të hutuara ose bashkëpunëtore. Sot globi ka plot mosmarrëveshje të fshehta ose aktuale irredentiste, shkruajnë Mark Medish dhe Alex Rondos. Historia është kthyer për të sfiduar ndjenjën tonë të rendit global.

Për sa kohë që sistemi ndërkombëtar i pas Luftës së Dytë Botërore kërkonte respekt të gjerë, ne mund të pretendonim të ruanim paqen duke kamufluar kontradiktën midis parimeve të sovranitetit dhe vetëvendosjes që janë të ngulitura në kartën e OKB-së.

Sistemi supozoi se fuqitë dominuese të botës do të frenonin kontradiktën me një kombinim të apelit ndaj rregullave normative dhe një aplikim bujar të pragmatizmit që mund të ketë ofenduar shumë puristë.

Akti balancues nuk mban më. Po hyjmë në një epokë të re dhe shumë të rrezikshme të bërë më të rrezikshme nga turbullira nacionaliste dhe injoranca kalorësiake e detajeve historike që duhet të tërheqin vëmendjen e fuqive të mëdha.

Duhet të kuptojmë se nga vjen irredentizmi

Simptoma e menjëhershme e sëmundjes gjeopolitike është irredentizmi. Termi e ka marrë emrin nga pretendimet italiane të fundit të shekullit të 19-të mbi "tokat e pashlyera" fqinje - Italia irredenta - në perandoritë austro-hungareze, franceze dhe britanike.

Ne e kemi parë këtë demon të ngrinte kokën më parë, në vitet 1930 dhe përsëri me rënien e Jugosllavisë në vitet 1990. Tani modeli është kthyer për një hakmarrje. Dhe ne duhet ta kuptojmë atë më mirë në mjedisin e tij bashkëkohor.

Praktikisht, ka të bëjë me grindjet nga dekolonizimi jo i plotë. Lojtarët kryesorë janë ish-perandoritë që hezitojnë të pranojnë se kanë mbaruar dhe ata që besojnë se fundi i kontrollit perandorak i privoi nga një shpengim i ri kombëtar.

Dekolonizimi çoi në një vijëzim të rastësishëm të kufijve në të gjithë Afrikën, Lindjen e Mesme dhe vende të tjera.

Burokratët e Perandorive Britanike dhe Franceze imponuan trashëgimi të çuditshme në formën e dhjetëra ish-kolonive. Farat e irredentizmit janë të shpërndara në të gjithë globin. Nëse ato do të mbijnë në konflikte të reja dhe si ta menaxhojmë atë rrezik është një sfidë qendrore e kohës sonë.

Mosmarrëveshjet e papërfunduara godasin globin

Atavizmi gjeopolitik është bërë modë, i përshtatshëm politikisht dhe i pakontrolluar nga fuqitë e mëdha, të cilat janë ose të hutuara ose bashkëpunuese. Sot globi është i mbushur me mosmarrëveshje latente ose aktuale irredentiste.

Agresioni rus kundër Ukrainës, në të cilin Vladimir Putin pretendon se po ribashkon territoret kryesore ruse dhe lufta në Gaza e nisur nga grupet palestineze pa shtetësi kundër Izraelit janë shembuj të përgjakshëm të tendencës.

Mosmarrëveshja e gjatë e Kinës me Tajvanin ndërmjet ngushticës është një variant i temës irredentiste.

Pasi forcat e Azerbajxhanit pushtuan së fundmi enklavën e Nagorno-Karbakut nga kolonët armenë, presidenti Ilham Aliyev njoftoi "Ne i kemi kthyer tokat tona, kemi rivendosur integritetin tonë territorial […] kemi rivendosur dinjitetin tonë". Kjo nuk është sjellje e gabuar, por pjesë e një modeli që ndjek paqen botërore.

Një seri "konfliktesh të ngrira" nga Qiproja në Kashmir deri në Detin e Kinës Jugore dhe Gadishullin Korean shënojnë vende në hartë ku pretendimet e kontestuara territoriale kanë zier prej kohësh, por deri më tani janë përmbajtur kryesisht nga manovrat diplomatike pas ngërçit ushtarak.

Fryma e kohës mban erë si Lufta e Dytë Botërore

Pak rajone janë të imunizuara. Ne jemi dëshmitarë të linjave të ngjashme të thyerjeve në Bririn e Afrikës. Konflikti në Sudan dhe Etiopi ka vënë në rrezik sigurinë e kalimit detar në Detin e Kuq.

Etiopia ka vënë në pikëpyetje ligjshmërinë e kufijve të vendosur më shumë se një shekull më parë midis perandorit etiopian dhe fuqive koloniale të kohës dhe bëri thirrje për hyrje të përhershme në det.

Fuqitë lokale rajonale - të ashtuquajturat "fuqitë e mesme" - mendojnë se mund të krijojnë sfera ndikimi ose për të projektuar kontrollin ose për të mbrojtur interesat e tyre të sigurisë. Në rastin e Bririt, këto janë kryesisht fuqitë e Gadishullit Arabik.

Pasojat duhet të kuptohen mirë. Ky është një moment i ripërsëritshëm i periudhës së Luftës së Dytë Botërore. Fuqitë e mëdha u konsumuan nga ambicia konkurruese dhe dyshimi i ndërsjellë.

Rendi ndërkombëtar - në masën që e përfaqësonte Lidhja e Kombeve - ishte rrënuar dhe u hap rruga për të pamaturit dhe të pamëshirshmit për të krijuar realitete të reja përmes dhunës.

Në një botë ku normat as nuk respektohen e as zbatohen, ambiciet dhe frika e vendeve reduktohen në manipulimin politik të territorit dhe identitetit. Multilateralizmi do të zëvendësohet nga raketat mbrojtëse rajonale.

Të pakontrolluara, këto dinamika do të gjenerojnë lloje të reja konfliktesh. Fragmentimi i territorit, spastrimi etnik dhe mosmarrëveshjet për kufijtë do të shtohen. Fuqitë lokale rajonale do të kërkojnë përfaqësues dhe kryengritësit lokalë ose qeveritë e dobësuara do të kërkojnë mbrojtës.

Mbledhja, jo shtrëngimi - kjo është mënyra

Si ta fusim xhindin përsëri në shishe? Në mungesë të një qeverie botërore me mjete shtrënguese ëndrra për një rend botëror liberal pa mosmarrëveshje të nxehta territoriale është një mirazh.

Megjithatë, interesi i ndërsjellë për shmangien e kaosit argumenton për menaxhim pragmatik. Konfliktet e ngrira janë më të mira se ato të nxehta.

Forca ushtarake nuk mund të ofrojë zgjidhje të qëndrueshme, por në vend të kësaj zakonisht shtron terrenin për ankesa të reja. Diplomacia është çelësi. Nëse konfliktet irredentiste vazhdojnë të shpërthejnë, kjo nuk duhet të jetë për mungesën e përpjekjeve diplomatike nga palët e interesuara dhe ndërmjetësit e ndershëm.

Bisedimet dhe negociatat ndërmjet palëve ndërluftuese nuk janë shenjë dobësie. Pragmatizmi kërkon që vendet brenda rajoneve në mosmarrëveshje të mësohen më shumë për të biseduar drejtpërdrejt me njëri-tjetrin.

Nëse nuk e bëjnë, ata do të konsumohen nga ndërhyrja e fqinjëve të tyre më të pasur dhe më të fuqishëm ose nga lëvizje shumë më radikale ose kriminale që nuk u interesojnë as kufijtë e as shtetet.

Për të frenuar mbizotërimin e raketave të mbrojtjes, është detyrë edhe e fuqive të mëdha si Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Europian, Britania e Madhe dhe të tjerë me mendje të ngjashme që nuk dëshirojnë kaos, të përdorin kapacitetin e tyre të frikshëm diplomatik për të mbledhur - jo për të detyruar - palët drejt regjimeve të reja rajonale të integritetit territorial dhe mosndërhyrjes.

Alternativa e pragmatizmit është humnera. Siç tha dikur Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Dag Hammarskjold, çështja nuk është "të çojmë njerëzimin në parajsë, por të shpëtojmë njerëzimin nga ferri".

Mark Medish është një ish-zyrtar i lartë i Shtëpisë së Bardhë dhe i Thesarit të SHBA-së në administratën e Klintonit, i cili tani shërben si nënkryetar i PA Group, zyrë konsulence strategjike. Alex Rondos është ish-përfaqësuesi special i BE-së për Bririn e Afrikës dhe shërben si këshilltar i lartë në Institutin e Paqes të SHBA-së (USIP).

Euronews.com/Përshtatur nga Syri.net