Gjestet e duarve mund të kenë qenë zanafilla e gjuhës së njerëzve

Sistemet tona unike gjuhësore na dallojnë nga speciet e tjera, por studiuesit eksplorojnë sesi gjestet e hershme të duarve hapën rrugën drejt qytetërimit.

Gjuha u dha njerëzve një avantazh në krahasim me të gjitha speciet e tjera. Duke punuar së bashku jashtë njësisë familjare përmes komunikimit, ne mund të gjuanim e të grumbullonim, të kultivonim e të ndërtonim qytetërime të mëdha.

Ka shumë gjëra që nuk dimë se si filloi gjithçka, sepse nuk kishte pajisje regjistrimi dhe shkrimi i parë nuk ndodhi deri rreth vitit 3200 p.e.s. Si rezultat, nuk ka asnjë të dhënë se si filloi gjithçka, por kemi disa të dhëna.

Gjuha dhe struktura sociale

Është e rëndësishme të theksohet se studiuesit nuk bien dakord se cila është origjina e gjuhës, por ne e dimë se gjuha u dha njerëzve një aftësi të jashtëzakonshme për të bashkëpunuar me njerëz me të cilët ata nuk kishin lidhje, thotë Mark Pagel, një profesor i biologjisë evolucionare dhe ekspert në origjinën e gjuhës në Universitetin e Reading.

"Gjuha është kanali që na lejon të kuptojmë se me kë do të bashkëpunojmë," thotë Pagel. Kur flasim me njerëzit, ne mbledhim informacion që na lejon të vendosim se me kë do të punojmë për të përmbushur detyrat. Nëpërmjet gjuhës ne vendosim se kush lejohet brenda rrjetit tonë bashkëpunues. "Asnjë specie tjetër nuk e bën këtë si njerëzit," thotë Pagel.

Për shembull, shimpanzetë, kushërinjtë tanë më të afërt, punojnë së bashku brenda rrjetit të tyre familjar, por jo jashtë tij. Struktura jonë sociale, nga ana tjetër, është kaq e ndërlikuar sepse ne jemi në gjendje të komunikojmë përmes rrjeteve të gjera me gjuhën.

"Gjuha është kaq e fuqishme sa çdo specie do të kishte bërë gjëra të pabesueshme", thotë Pagel.

A filloi gjuha njerëzore me gjestet e duarve?

Richard Futrell, një profesor i asociuar në Departamentin e Shkencave të Gjuhës në Universitetin e Kalifornisë, Irvine, pohon se duhet të pyesim se si arritëm këtu ku jemi sot duke filluar me atë që kanë kafshët e tjera, që është një repertor i vogël tingujsh dhe sinjalesh me kuptime të ndryshme. "Nuk kemi asnjë provë për atë që do të kishte ndodhur" thotë Futrell.

Por një mendim është se ne filluam me një grup të vogël tingujsh vokalë, dhe ndërsa bëheshim më inteligjentë, na duhej të komunikonim ide më komplekse. Në atë pikë, ne filluam t'i kombinojmë këto tinguj për të formuar fjali.

Një mendim tjetër është se filluam duke përdorur gjeste me dorë. "Ne shohim komunikim mjaft kompleks me gjeste me dorë midis majmunëve të mëdhenj, i cili është paraardhësi ynë më i afërt evolucionar," thotë Futrell.

Një studim i botuar në edicionin e marsit 2022 të revistës Proceedings of the Royal Society B Biological Sciences"mbështet hipotezën se gjesti është modaliteti kryesor për krijimin e gjuhës".

Gjestet, thotë Futrell, në një moment do të ishin shoqëruar me vokalizime, të cilat përfundimisht do të ktheheshin në atë që kemi sot.

Pagel, nga ana tjetër, është më pak i sigurt për gjestet e duarve. Ai thotë se askush nuk e di nëse gjestet e duarve ishin të përfshira, por ne e dimë se njerëzit janë "virtuozë në prodhimin e tingullit" dhe se megjithëse mund të kemi përdorur gjeste për të theksuar komunikimin, tingulli ishte baza e tij. 

Pagel thotë se është një "deklaratë boshe" të pretendosh se gjuha filloi me gjestet e duarve, sepse, megjithëse ato mund të kenë luajtur një rol, është tingulli që i ndan njerëzit nga të gjitha speciet e tjera.

Gjuha e neandertalëve

Në të njëjtën mënyrë që ka mosmarrëveshje midis studiuesve rreth asaj se si filloi gjuha, ka gjithashtu mosmarrëveshje rreth asaj nëse homosapiensët ishin speciet e vetme që komunikuan në këtë mënyrë. Futrell thotë se neandertalët kishin sjellje mjaft komplekse, duke përfshirë varrosjen e të vdekurve të tyre dhe distilimin e ngjitësit nga lëvorja e pemëve.

"Është e vështirë të imagjinohet se ata mund të kishin bërë detyra të tilla komplekse pa gjuhë, veçanërisht sepse shumë nga këto aftësi do të ishin kaluar nga një brez në tjetrin," thotë Futrell. "Por kjo është me të vërtetë gjithçka që mund të themi sepse nuk ka prova të drejtpërdrejta."

Pagel nuk pajtohet. Ai thotë se origjina e gjuhës filloi kur paraardhësi ynë i përbashkët u nda në homosapiens dhe neandertal. Ai mendon se neandertalët ka të ngjarë të mos kenë gjuhë në mënyrën se si njerëzit kanë për shkak të kërkesave njohëse. "Gjuha është simbolike dhe ne nuk shohim të njëjtat shenja të kulturës që shohim te homosapiensët," thotë ai. Për shembull, ne nuk shohim të njëjtin art të komplikuar dhe instrumente muzikore që shohim nga njerëzit që ndodhin pothuajse në të njëjtën kohë.

"Njerëzit i bëjnë këto tinguj jashtëzakonisht arbitrare, dhe megjithatë ata mbajnë këto kuptime të thella dhe sublime," thotë Pagel. Ai thotë se neandertalët pa dyshim komunikuan, por ata nuk kishin kompleksitetin e gjuhës që ai pretendon se është unike njerëzore.

Megjithatë, si Futrell ashtu edhe Pagel pajtohen se nuk ka asnjë mënyrë për të ditur me siguri dhe kushdo që pretendon se ka prova për të kundërtën ndoshta e mbivlerëson atë që mund të dimë.

Ne nuk mund të rindërtojmë aparatin vokal të neandertalëve, sepse ai përbëhet nga inde të buta që nuk fosilizohen. Sido që të jetë, në fund të fundit, është gjuha që ndan racën njerëzore, por se si filloi gjithçka është e vështirë të dihet me siguri.