Edhe pse me hezitim, guvernatorë aktualë të bankave qendrore dhe ekonomistë të respektuar kanë shtuar paralajmërimet e tyre se inflacioni ka për të qëndruar gjatë. Megjithatë, ndërsa shumë prej këtyre zyrtarëve dhe ekspertëve iu desh një kohë e konsiderueshme për të pranuar kërcënimin inflacionist, pavarësisht shenjave dhe paralajmërimeve, ata nuk po arrijnë të përmendin shkaqet kryesore të tij. Në mënyrë të pashmangshme, sërish një diagnozë e gabuar do të çojë në zgjidhje të përsëritura të gabuara, të cilat do të vazhdojnë ciklin vicioz vetëshkatërrues dhe të vetëkënaqur në të cilin kanë hyrë ekonomitë tona perëndimore.

Konsensusi midis zyrtarëve duket të jetë se ky inflacion i papritur është vetëm për shkak të detyrimit të mbylljes dhe rihapjes së ekonomive gjatë pandemisë, duke shkaktuar kështu ndërprerje në zinxhirët e furnizimit. Këto ndërprerje mund të rrisin çmimet e produkteve të caktuara. Por, ne jemi duke parë një rritje të nivelit të përgjithshëm të çmimeve, në të gjitha ekonomitë, gjë që nuk duhej të ndodhte nëse do të kishte stabilitet monetar. Pra, ndërsa zinxhirët e thyer të furnizimit mund të shpjegojnë pjesërisht rritjen e çmimeve, ne duhet të kërkojmë diku tjetër për arsyet e vërteta të inflacionit të përgjithshëm, konkretisht në politikat e ndjekura monetare dhe sinjalete programet e gabuara fiskale.

Pse nuk ka pasur deri tani inflacion

Politikanët dhe zyrtarët e bankave qendrore për pjesën më të madhe të dy dekadave të fundit kanë rënë dakord se e vetmja mënyrë për t'u përballur me një krizë financiare ose ekonomike është përmes uljes së normave të interesit, huamarrjeve masive dhe shpenzimeve qeveritare pa kufi, edhe pse ka prova të mjaftueshme se akumulimi i borxhit dhe shpenzimet qeveritare kanë pak efekt në rimëkëmbjen ekonomike dhe rritjen e produktit të brendshëm bruto (PBB).

Problemet lindin kur, pasi kriza kalon, programe të tilla joefektive nuk ndalen. Borxhi rritet ndjeshëm gjatë një emergjence, por nuk bëhet asnjë përpjekje për ta ulur atë më pas. Kështu, normat u ulën pas krizës së kredive hipotekore dhe më pas asaj të borxhit në Evropë, dhe aktualisht ato mbeten ose në nivele shumë të ulëta pozitive në SHBA ose në territor negativ në eurozonë.

Pas një dekade shtypjeje të pandërprerë të parave dhe shpenzimeve të deficitit, ekonomitë e eurozonës thjesht po vegjetojnë në një kohë të huazuar. Në anën tjetër të Atlantikut, të njëjtat politika fiskale dhe monetare po zbatoheshin deri në vitin 2016. Më pas, derregullimi dhe ulja e taksave nga administrata Trump i dhanë një hapësirë të nevojshme frymëmarrëse sektorit privat amerikan dhe individëve.

Është e vërtetë që Rezerva Federale vazhdoi me programin e lehtësimit sasior edhe gjatë administratës Trump. Megjithatë, kjo nuk çoi drejtpërdrejt në inflacion të çmimeve për shkak të statusit të dollarit si monedhë rezervë. Kjo do të thotë që kërkesa për dollarë ka qenë mjaft e lartë edhe kur ka pasur inflacion monetar, duke mos e përcjellë këtë inflacion te produktet Në fakt, deri në vitin 2020, kërkesa për dollarë ishte më e lartë se oferta për dollarë. Në fund të vitit 2019, kishte një mungesë prej 17 trilion dollarësh për dollarin.

Me rënien e prodhimit, inflacioni fitoi terren

Sidoqoftë, gjatë pandemisë, qeveritë mbyllën ekonomitë e tyre përkatëse, duke ulur ndjeshëm aktivitetin në anën e ofertës. Si rezultat, prodhimi ra ndjeshëm në pothuajse të gjitha vendet perëndimore, përfshirë SHBA-në. Megjithatë, Rezerva Federale, njësoj si homologët e saj, vazhdoi të krijonte para pa ndërprerje për të financuar shpenzimet masive të qeverisë dhe për të mbajtur normat e ulëta. Rritja e ofertës monetare arriti nivelin më të lartë historik prej 27.1 përqind në shkurt 2021, krahasuar me një mesatare prej rreth 6 përqind në vitet e mëparshme. Për krahasim, kërkesa për dollarë është rritur mesatarisht me rreth 8 për qind.

Pra, për pjesën më të madhe të vitit të kaluar, paratë u krijuan nga hiçi, të pambështetura nga mallrat aktuale fizike, pasi prodhimi po binte. Natyrisht, duke pasur një sasi të madhe parash që qarkullon në ekonomi, që shkon në çdo familje në formën e parave helikopter, vlera e dollarit u ul ndjeshëm, duke shkaktuar inflacion.

Edhe pse ekonomia po tregonte shenja rimëkëmbjeje, Presidenti Joe Biden dhe Kongresi i drejtuar nga demokratët amerikanë miratuan trilionë dollarë më shumë shpenzime, shumica e të cilave u kanalizuan drejt kompanive zombie ose programeve joproduktive. Ky shpenzim masiv dhe i pajustifikuar mund të paguhet ose me taksa më të larta për të gjithë individët ose rritje të konsiderueshme të borxhit, dhe sigurisht me inflacion më të lartë, pasi Rezerva Federale po vazhdon të shtypë para për të financuar deficitet e qeverisë.

Aktualisht, pas më shumë se 6 trilion dollarëve të shpenzuara dhe trilionëve të tjerë të planifikuar, një deficit buxhetor prej 12.4 për qind të PBB-së sipas Zyrës së Buxhetit të Kongresit dhe blerjeve mujore prej 80 milionë dollarësh të aseteve nga Fed, rezultati është një normë pjesëmarrjeje në tregun e punës prej 61.6 për qind, rritje zhgënjyese mujore e vendeve të punës, rritje vjetore e PBB-së për tremujorin e tretë prej 2,0 përqind dhe vetëm 1,6 përqind rritje të konsumit, një parashikim mesatar i PBB-së prej 1,7 përqind për dekadën e ardhshme, një normë mesatare e pritshme papunësie prej 4,8 përqind dhe inflacion i lartë—aktualisht në nivelin më të lartë në tridhjetë e nëntë vite, 6.8 përqind.

Situata në eurozonë është edhe më e rëndë, pasi nuk ka pasur kurrë politika të anës së ofertës, për të nxitur prodhimin, për të rritur punësimin dhe për të rritur pagat, siç ndodhi në SHBA pas vitit 2017. Në vend të kësaj, pati një centralizim më të thellë të ekonomive nga qeveria, shpenzime të pamatura dhe financim të deficitit nëpërmjet shtypjes së parave.

Aktualisht, norma bazë e interesit në eurozonë është zero, ndërsa normat e depozitave janë në territor negativ—e paimagjinueshme një dekadë më parë. Banka Qendrore Evropiane nuk tregon asnjë shenjë të ndërprerjes së blerjes së bonove dhe Guvernatorja e saj këmbëngul në refuzimin e saj për të pranuar shenjat e rrezikshme inflacioniste. Për t'i bërë gjërat edhe më keq, askush nuk e pranon se procesi i zombifikimit ekonomik në eurozonë ka vite që ndodh. Centralizimi i ekonomisë nuk ka funksionuar kurrë në historinë njerëzore dhe po dështon edhe një herë. Fatkeqësisht për Perëndimin, Shtetet e Bashkuara tani janë në të njëjtën rrugë si vendet e eurozonës, por ndoshta pikërisht në kohën e duhur për të korrigjuar drejtimin.

Për më tepër, shtypja financiare (duke mbajtur normat artificialisht të ulëta) dhe ndërhyrja e bankës qendrore në tregje janë të panatyrshme dhe shkaktojnë deformime masive në tregje financiare dhe në tregje të tjera. Për shembull, normat e interesit në një vend të qëndrueshëm dhe më të shëndetshëm ekonomikisht si Gjermania nuk janë shumë të ndryshme nga ato në vendet me nivele masive borxhi dhe parametra më të dobët ekonomikë. Bankat qendrore janë bërë pjesëmarrëse aktive në treg, duke u larguar shumë nga qëllimet e tyre fillestare.

Kjo është arsyeja pse një treg i lirë - në thelb institucioni më demokratik - i drejtuar nga veprimet e një numri të konsiderueshëm individësh dhe që pasqyron nevojat dhe dëshirat e shoqërisë është i nevojshëm. Vetëm kur pjesëmarrësit e tregut lihen të veprojnë dhe të konkurrojnë lirshëm, ata janë në gjendje të shpërndajnë kapitalin në një mënyrë që reflekton kërkesat shoqërore dhe nevojën për inovacion. Qeveria, si çdo monopol ekzistues, nuk mund të jetë kurrë një zëvendësues i kësaj, duke çuar në një kanalizim joproduktiv të kapitalit dhe akumulim të borxhit.

Një mjedis inflacionardo të kërkonte rritjen e normave dhe ndalimin e këtij ritmi të shtypjes së parave. A do të lejojnë politikanët rritje të normave, duke marrë parasysh planet e tyre për më shumë shpenzime dhe borxh më të lartë? Cilat do të ishin implikimet fiskale të një lëvizjeje të tillë? Në mënyrë të pashmangshme, normalizimi i politikave monetare do të zbulonte çrregullimet strukturore që janë fshehur në shumicën e ekonomive perëndimore. Kjo është arsyeja pse, ndoshta, zyrtarët e bankave qendrore kanë hezituar të ndalojnë programet e tyre të lehtësimit sasior. Një veprim i tillë sigurisht që do të duhej të pasohej nga shkurtime të mëdha shpenzimesh, derregullim dhe reduktime taksash për të rritur produktivitetin – lëvizje që kërkojnë një vullnet politik i cili nuk është i pranishëm në asnjë qeveri perëndimore.

Është e dukshme një nevojë e dëshpëruar për ndryshime të thella strukturore në ekonomitë perëndimore duke shkuar drejt lirisë më të lartë ekonomike, tregjeve të lira dhe të drejta, qeverisë së vogël dhe përgjegjësisë fiskale. Nuk duket i largët momenti kur të gjitha qeveritë perëndimore do të duhet të përballen me pasojat e politikave të tyre të gabuara dhe çrregullimet që kanë krijuar.

Duhet të ketë një diskutim serioz në komunitetin ekonomik dhe financiar, i pavarur nga ndërhyrjet politike dhe lobimet e qeverive, nëse vërtet duam të shpëtojmë ekonomitë perëndimore dhe të rivendosim normalitetin në politikë bërje.

*Nikola Kedhi është një Konsulent Financiar në Deloitte dhe kontribuues në media të ndryshme në SHBA dheEvropë, duke përfshirë Fox News, European Conservative, Il Giornale, the Federalist dhe shumë të tjerë. Artikulli pasqyron vetëm pikëpamjet e autorit.