Arkeologët kanë bërë një zbulim intrigues: një implant i rrallë protetik mjekësor brenda kafkës së një skeleti të shekullit të 18-të. Ky zbulim unik hedh dritë mbi praktikat historike mjekësore dhe demonstron aftësinë dhe novacionin e artizanëve të kohës.

Skeleti, i zbuluar në kriptat e kishës së Shën Françeskut të Asizit në Krakov të Polonisë, i përkiste një burri që jetoi mbi 200 vjet më parë dhe vdiq në moshën 50 vjeçare. Zbulimi u bë gjatë një projekti kërkimor të udhëhequr nga Anna Drążkowska e Universiteti Nicolaus Copernicus, Toruń, Poloni. Ekipi vuri re një objekt brenda kafkës, që fillimisht mendohej të ishte një vulë, por më vonë u identifikua si një protezë për një qiellzë të çarë.

E përshkruar për herë të parë në literaturën shkencore në një studim të botuar në Journal of Archaeological Science: Reports, kjo protezë ishte një pajisje e bërë me porosi, e krijuar për të trajtuar defektin e lindur të burrit.

Ai përbëhej nga një pllakë metalike e bërë nga bakri, argjendi dhe ari, së bashku me një mbushje leshi. Qëllimi i protezës ishte të ndante zgavrën e gojës dhe të hundës së burrit, duke përmirësuar cilësinë e jetës së tij duke parandaluar kalimin e ushqimit në zgavrën e hundës, duke reduktuar rrezikun e infeksionit, duke lehtësuar frymëmarrjen dhe duke përmirësuar të folurit.

Anna Spinek, autorja kryesore e studimit nga Instituti Hirszfeld i Imunologjisë dhe Terapisë Eksperimentale, Akademia e Shkencave Polake, theksoi veçantinë e zbulimit, duke theksuar lidhjen e tij të drejtpërdrejtë me individin për të cilin ishte krijuar. Saktësia dhe mjeshtëria e protezës tregojnë njohuri të avancuara të anatomisë njerëzore dhe aftësi të jashtëzakonshme, veçanërisht duke marrë parasysh materialet e përdorura dhe mungesën e teknologjisë moderne.

Marta Kurek, një tjetër autore e studimit nga Universiteti i Lodzit, Poloni, shpjegoi rëndësinë e zbulimit jo vetëm nga pikëpamja biologjike, por edhe kulturore. Rrallësia e protezave të tilla në kontekstet arkeologjike sugjeron se ato janë krijuar individualisht për pacientë të veçantë, zakonisht nga klasat më të pasura shoqërore. Këto objekte nuk u prodhuan në masë, por iu përshtatën nevojave individuale, duke reflektuar ekspertizën dhe përkushtimin e mjeshtrit që i realizuan.

Zbulimi i kësaj proteze ofron njohuri të vlefshme në praktikat historike mjekësore dhe nxjerr në pah zgjidhjet novatore të zhvilluara për trajtimin e defekteve kongjenitale. Pavarësisht se është një zbulim i rrallë, ai nënvizon rëndësinë e eksplorimit të konteksteve arkeologjike për të zbuluar historinë e teknologjisë mjekësore dhe përshtatjen njerëzore.