Intervistë me Martin Henze ekspert i specializuar për Evropën Lindore e Ballkanin Perëndimor

Zoti Henze, ju jeni një nga ekspertët e paktë të specializuar për Evropën Lindore dhe Ballkanin Perëndimor në perëndim, le të flasim për Shqipërinë dhe Kosovën.

Ku qëndron rreziku në Ballkan?

Aktualitet në Ballkan janë përcaktimet kulturore heterogjene të kombeve dhe veprimet e Rusisë. Ballkani shtrihet në udhëkryqin e krishterimit dhe islamit, dhe pozicioni i tij strategjik në Adriatik, Mesdhe, Egje dhe Detin e Zi e ka bërë gjithmonë një qendër tërheqëse për ushtrimin e pushtetit edhe më larg.

Kësaj i shtohet edhe lufta në Ukrainë. Putin ka një interes të konsiderueshëm për një tjetër konflikt të nxehtë që do të shpërthejë në krahun jugperëndimor të NATO-s. Këtë po e përjetojmë aktualisht në veri të Kosovës. Aty ku agjentët e inteligjencës serbe provokojnë konflikte.

Një problem tjetër është qeveria e Ramës në Shqipëri. Rama prej 11 vitesh po e shndërron politikisht të gjithë Shqipërinë në autokraci, shtypi ndërkombëtar e ka cilësuar qeverinë si shtet NARKO, të vetmin në Europë. Rama bën një pakt me Vuçiqin dhe kështu me Putinin. Ai nuk është një partner i besueshëm i Perëndimit dhe, aq më problematik, ai e tradhtoi kombin e tij duke organizuar projektin ruso-serb të hapur ballkanik. Në thelb, njeriu i përket një gjykate dhe jo në skenën politike të bashkësisë ndërkombëtare. Njerëzit qeshin me djalin në Evropë, Evropën Lindore dhe SHBA-në, ai duket se nuk e vëren se ai është de facto i pafavorshëm dhe vetëm konventat diplomatike lejojnë një shtrëngim duarsh. Burri duhet të japë dorëheqjen nëse ende dëshiron të gëzojë të ardhmen e tij në liri.

A kemi shoqëri të drejta e të lira në Kosovë dhe Shqipëri?

Shoqëria civile shqiptare është përpjekur prej vitesh, brenda dhe jashtë parlamentit, në të gjitha variacionet, qoftë për temën e rritjes eksponenciale të eksporteve të drogës në Bashkimin Europian apo pastrimin e parave, për mashtrimin masiv zgjedhor të anëtarëve të Partisë Socialiste. Rama në Shqipëri, për reduktimin masiv të lirisë së shtypit nga qeveria Rama për të ndërhyrë në politikat katastrofike ekonomike dhe sociale në Kosovë dhe Shqipëri.

Në këtë aspekt, shoqëria civile shqiptare nuk ka pse të akuzohet se nuk është e denjë, kjo vlen edhe për popullin e Kosovës.

E shihni, një shtet i denjë, demokratik karakterizohet nga fakti që anëtarët, njerëzit, nuk poshtërohen.

Pra shqiptarët janë një komb i lumtur pasi nuk janë të poshtëruar?

Shoqëria civile shqiptare është e gjallë dhe ka një bazë kulturore. Problemi në Shqipëri nuk është në ADN-në e kombit shqiptar, problemi i Shqipërisë është në ADN-në e Ekzekutivit të korruptuar Rama. Problemi në Republikën e Kosovës janë në radhë të parë projektet e destabilizimit në Beograd. Cili investitor vjen në Kosovë kur po afrohet një luftë e dytë ballkanike.

Pra, më lejoni të jem i saktë: të poshtërosh njerëzit do të thotë t’i trajtosh ata sikur të mos ishin njerëz, por thjesht një gjë, një mjet, një qenie njerëzore e dorës së dytë.

Ekzekutivi shqiptar Rama dhe sektorët ekonomikë të familjes Rama e trajtojnë kombin shqiptar sikur të ishte fëmijë, sipas mendimit tonë. Kjo më kujton shumë kohën socialiste të para 1989-ës, qeveria komuniste përbëhej nga kriminelë që poshtëronin vazhdimisht popullin.

Nëse nuk jeni dakord me ta, nuk i nënshtroheni këtij sistemi. Çdokush që nuk merr pjesë në organizatën Rama, që kritikon organizatën apo edhe merr pjesë në opozitën properëndimore, apo në shumë mënyra edhe femrat shqiptare që nuk i nënshtrohen fizikisht punëdhënësve të tyre, kërcënohen ekzistencialisht. Përforcues për këtë ishte mosfunksionimi i shtetit ligjor shqiptar për shkak të reformës së dështuar ligjore në vitin 2018. Kjo është Shqipëria e 2023.

Jo pa arsye qindra mijëra shqiptarë kanë emigruar apo aplikuar për azil në vendet europiane dhe shumë kontinente të tjera në 11 vitet e fundit të qeverisjes Rama. Në qeveritë e mëparshme nuk ishte kështu, vetëm gjatë luftërave ballkanike.

Pra, poshtërimi përfshin një kërcënim ekzistencial, sepse autori, sidomos kur është një institucion shtetëror si Rama në Shqipëri, ushtron pushtet mbi viktimat e tij.

Një pjesë thelbësore e poshtërimit është se dhunuesi u jep viktimave të tij ndjenjën e të qenit plotësisht në mëshirë. Pafuqia dhe pambrojtja e shumë viktimave në Kosovë dhe Shqipëri manifestohet në frikën se mos mund të kujdesen  për interesat e tyre jetike.

Në Shqipëri kemi qenë dëshmitarë të dy episodeve novatore të poshtërimit të kombit shqiptar në vitet e fundit, të lidhura ngushtë me ndërveprimin e një ambasadori tejet problematik, Ambasadores së SHBA-së, Kim, dhe përfaqësuesit të pushtetit më të korruptuar të ekzekutivit në Evropë, Rama.

Ambasadoria kërcënoi shoqërinë civile shqiptare, opozitën me një thënie të Hoksës “Nëse nuk i përmbaheni asaj që presim nga ju, atëherë do të hani bar”. Kjo deklaratë e diplomatesnuk ishte vetëm absolutisht e pajustifikuar, por ka edhe një masë masive,

karakter modest, në thelb i redukton anëtarët e shoqërisë shqiptare në objekte.

Sipas motos, nëse nuk je për mua, nëse nuk i nënshtrohesh mendimit tim, do të përjashtohesh, je shtetasi 2, do të shpallesh persona non grata. Siç dyshohet tani, punonjësi i korruptuar i FBI-së, McGonigal, ka të ngjarë të jetë përfshirë në proces.

Kjo deklaratë e ish-ambasadores së SHBA-së Kim jo vetëm që ishte poshtëruese, por kishte cilësinë për të shkaktuar rikthim te shqiptarët, pasi shkaktoi kujtime traumatike të diktaturës komuniste.

E njëjta lojë organizon autokracinë socialiste, qofshin ato punë publike apo media, ata që kundërshtojnë autokracinë do të klasifikohen si antiamerikanë, të persekutuar, të torturuar ose të papunë, de facto të degraduar në një person të dorës së dytë. Bizneset janë shantazhuar në Shqipëri, me sa duket së bashku me zyrtarët e Grupit Rama dhe agjentin e FBI-së, McGonigal, duke thënë se mospagesa do të rezultojë në një vendim persona non grata në Uashington.

Në këtë aspekt kombi shqiptar po poshtërohet vazhdimisht nga jashtë dhe nga brenda. Shqipëria nuk ka një qeveri të denjë, një qeveri antidemokratike që kundërshton vlerat e shoqërisë civile perëndimore.

Po rusët dhe serbët?

Problemi është se projekti i infiltrimit rus Open Balkan organizohet nga ish-ministri i kriminelit të luftës Millosoviç, Vuçiç, ai që dëshiron të krijojë një Jugosllavi 2.0, së bashku me protagonistët e projektit Rama.

Vetëm kaq shumë, ky projekt ndikon drejtpërdrejt në stabilitetin e Ballkanit dhe në këtë mënyrë prek edhe interesat e politikës së sigurisë të BE-së dhe SHBA-së që nga viti 2017.

Opozita në Shqipëri, e udhëhequr nga kryetari i atëhershëm i PD-së, siguroi që Shqipëria të largohej nga Traktati i Varshavës së Moskës dhe të udhëhoqi vazhdimisht Shqipërinë, siç bëjnë gjithmonë shqiptarët, në NATO dhe ia dolën që në fund të 2013 Shqipëria t’i ofronte anëtarësimin në BE.

Një hap i dukshëm i guximshëm në drejtim të shoqërisë civile perëndimore nga opozita aktuale shqiptare. E paimagjinueshme pa qëndrimin konsistent të aktorëve properëndimorë në Shqipëri dhe Kosovë.

E shihni, pas Dardaneleve, Rusia nuk kishte asnjë ëndërr tjetër, asnjë ëndërr më të madhe se Durrësi. Për shekuj me radhë, rusët dëshironin hyrjen në detin Adriatik, ashtu siç kishin bërë me Krimenë nën Katerinën e Madhe. Tito dhe Hoxha i kishin refuzuar rusët.

Ata që e njohin mirë historinë e dinë se qëllimi më i madh në Ballkan ishte Durrësi, sigurisht përmes Serbisë, pas Serbisë ishte gjithmonë Rusia.

Sigurimi i shtetit shqiptar, i formuar nga partia socialiste, organizata pasardhëse e së cilës është partia e sotme Rama, ndërtoi një urë për shërbimin serb, i cili tashmë ishte i lidhur ngushtë me KGB-në në Moskë në atë kohë dhe e ka ruajtur këtë strukturë koordinuese deri më sot, joformalisht. Ramiz Alia dhe Millosheviçi bënë gjithçka që mundën për të qëndruar në pushtet, gjë që përfundimisht çoi në luftërat ballkanike të serbëve.

Ishte një kohë kritike, në vitet ’90, kur agjencia serbe mbështeti regjimin e Ramiz Alisë në Shqipëri dhe të njëjtat veprime u bënë edhe në Kosovë. Në atë kohë, agjencia serbe kishte rreth 40 milionë dollarë në dispozicion për destabilizimin e Shqipërisë dhe Kosovës, shumica e të cilave vinin nga Moska.

Kjo agjenci serbe u përpoq të destabilizonte lëvizjen reformuese në Ballkan, përmes dezinformatave, përmes blerjes së përfaqësuesve të shtypit, politikanëve, d.m.th. me metoda tipike, ose përmes projekteve destabilizuese, siç është i ashtuquajturi skandali piramidale.

Synimi ishte gjithmonë diskreditimi i forcave properëndimore dhe, nëse ishte e nevojshme, neutralizimi i tyre. Nëse dështoi, lufta u zhvillua, gjë që shpjegon edhe luftërat ballkanike midis viteve 1991-1999.

Me ndërhyrjen në këto luftëra fizike të Serbisë nga NATO dhe veçanërisht Gjermania në vitin 1999, Rusia dhe Serbia u rikoordinuan.

Çfarë do të thotë kjo?

E pra, qëllimet nacionaliste dhe gjeopolitike nuk e braktisën kurrë Rusinë dhe Serbinë, zgjerimin perandorak të sferës së ndikimit të Rusisë dhe shtetit të Serbisë. Rastësisht, kjo është komunikuar gjithmonë hapur nga Vuçiç dhe rusët, por është injoruar në perëndim dhe pjesërisht në Ballkan. Rastësisht, fushatat ruse dhe serbe kanë arritur suksese të pjesshme që nga viti 2013.

Si përshtatet nisma e Ramës dhe Vuçiçit për Ballkanin e Hapur me këtë model?

Paralelisht me këto veprime të përshkruara, Rama iu bashkua nismës serbo-ruse për Ballkanin e Hapur, një kundërmodel për Bashkimin Evropian. Serbia vetë ka traktate ushtarake me rusët dhe është anëtare e Bashkimit Ekonomik rus Euroaziatik.

Synimi është të organizohet një zonë e unifikuar ekonomike në Ballkan nga viti 2023, e cila ka filluar që nga 1 janari 2023.

Tema këtu është se ekonomitë shumë të ndryshme po shkrihen de fakto.

Si rezultat, ekonomia më e fortë serbe do të mbizotërojë në Ballkan, kompanitë e mesme do të falimentojnë, toka bujqësore do t’u shitet gjithnjë e më shumë investitorëve serbë dhe kinezëve dhe rusët do të kenë më në fund dalje në detin Adriatik.

Në një hap të dytë, sigurisht që do të futet dinari serb, makroekonomikisht, LEK-u shqiptar nuk do të përballojë dot ndikimin serb.

Rama që ndihmoi në krijimin e këtij projekti, i dinte të gjitha këto, lind pyetja se çfarë iu ofrua në këmbim?

Tani duket e pabesueshme që ai dëshiron të shkëputet nga projekti i tij. Supozojmë se Vuçiç dhe Rama do t’i japin sërish projektit emrin e vjetër, “Mini – Shengen”.

Verë e vjetër në shishe të reja, kështu themi.

Kushdo që kontrollon ngjarjet ekonomike të një shteti kombëtar vendos edhe orientimin politik të vendit. Në fund të këtij zhvillimi të mundshëm do të kishte pasur një largim të plotë nga BE.

Rama kishte deklaruar tashmë publikisht në qershor 2019 se nuk ishte në dijeni të ndonjë kriteri të BE-së që Shqipëria duhej të plotësonte në mënyrë që të hapeshin bisedimet për anëtarësim. Sigurisht që ishte një gënjeshtër ose ai ka çmenduri. Megjithatë, kjo tregon se Rama nuk ishte aspak i interesuar të hynte në BE. Unë mendoj se ai e dinte se ishte e barabartë me vetëvrasje për të. Një autokrat si Rama nuk do të kishte të drejtë të ekzistonte në një vend të BE-së.

Kjo vlen edhe për politikanët e opozitës që mbajnë flamuj fals. Dikur fola me të ashtuquajturin politikan opozitar Basha në qershor 2019, i cili në atë kohë ishte adhurues i këtij projekti të Ramës. Më pas rrugët tona u ndanë në 2019. Ai nuk ishte më i besueshëm dhe nuk ishte më në anën e Perëndimit.

Partitë pro-ruse të Serbisë dhe Shqipërisë atëherë do të kishin arritur atë që agjencia serbe nuk arriti të arrinte në 1991/1992, 30 vjet më vonë kundërrevolucioni do të ishte i plotë.

A do të arrijmë deri te kjo?

Epo, ka dy përgjigje për këtë, të cilat janë të ndërlidhura.

Së pari, kundërrevolucioni në Shqipëri nuk arriti të largonte liderët demokratë.

Aktorët e kanë injoruar plotësisht sfondin kulturor të shqiptarëve. Shqiptarët në fjalë janë ngritur kundër këtij kundërrevolucioni socialist në vitet e fundit, ashtu siç bënë kundër përfshirjes së Agjencisë Serbe në 1991 dhe Partisë Socialiste dhe kundër kriminelëve serbë të luftës në luftërat ballkanike. Shqiptarët u zgjuan dhe i mbështetën këta luftëtarë për liri, shtet ligjor dhe të ardhmen e kombit shqiptar në BE.

Nga ana tjetër, lufta e agresionit rus kundër Ukrainës çon në një çështje themelore: duhet të merret një vendim midis Putinit/Vuçiçit ose BE-së.

Vendosni për BE-në, BE-ja ka vendosur kundër nesh, apo jo?

Jo, qeveria e Ramës në thelb nuk bëri gjë tjetër veçse përshkroi në letër, por ajo që është në letër nuk përputhet me realitetin.

Negociatat për anëtarësim në BE tani duhet të fillojnë me vendet e Ballkanit Perëndimor, për të cilat na duhet një vendim qendror nga Këshilli i BE-së.

Shumica e këtyre vendeve, veçanërisht Shqipëria, nuk i kanë plotësuar kriteret, për arsye që ndryshojnë nga vendi në vend. Megjithatë, BE-ja ishte konceptualisht shumë lineare në negociata.

Procesi i anëtarësimit është një proces i ndërlikuar kulturalisht, ekonomikisht dhe gjeopolitikisht. Përveç kësaj, tani ka një luftë katastrofike agresioni nga Putin kundër Ukrainës.

Tani nuk ka nevojë për një procedurë për anëtarësim në disa hapa përsëritës, që zgjat shumë dhe nuk i përgjigjet qëllimit të përbashkët të Evropës dhe komunitetit botëror, por më tepër çon në rezultate shkatërruese. Aspektet individuale duhet të përpunohen dhe sqarohen paralelisht, gjë që vlen edhe për kriteret që ende nuk janë plotësuar.

Për më tepër, siç e bënë të qartë kancelari Scholz dhe Marcron, BE-ja duhet të reformohet, parimi i unanimitetit tashmë po çon në probleme elementare dhe problemet do të rriten nëse shtete të tjera anëtarësohen. Por kjo temë duhet të trajtohet paralelisht me temat e tjera.

5 vendet e mbetura të BE-së, ku përfshihet edhe Franca, tani duhet ta njohin Kosovën sipas ligjit ndërkombëtar. Situata është shumë serioze, ka nevojë edhe për ripërshtatje, pra një pozicionim të qartë të politikës së jashtme franceze në raport me Ballkanin.

Kosova duhet të dorëzojë aplikime për anëtarësim në NATO dhe BE, çdo kërcënim për sulm nga Serbia është i papranueshëm, çdo sulm ndaj Kosovës do të çojë në ndërhyrje të NATO-s.

Si pjesë e procesit të ardhshëm të anëtarësimit, vendet e Ballkanit do të bëhen gjithashtu pjesë e zonës Shengen. Kjo është një kornizë e mirë rregullative në të cilën mund të zgjidhen edhe konfliktet kufitare ndërmjet Serbisë dhe shtetit të Kosovës. Sigurisht që duhet të sigurohet që pakicat në Kosovë të mbrohen njësoj si në Serbi. Për Kosovën dhe Serbinë rekomandoj modelin gjermano-danez për zgjidhjen e problemit të pakicave.

Konfliktet serbe u kanë grabitur të rinjve në Ballkan fëmijërinë dhe adoleshencën, shumica e të rinjve po ikin jashtë vendit, lëvizjet e refugjatëve nga Shqipëria janë shtuar që nga viti 2013, diçka e ngjashme ka ndodhur në Kosovë, a mund të pranohet kjo?

Jo, kjo çon në destabilizimin në Ballkan dhe destabilizimi mund të çojë në luftëra.

Kam përshtypjen se identiteti shqiptar është shumë kompleks. Historia e tyre, siç u theksua tashmë, është e shënuar nga pushtimi, lufta për liri dhe gjenocidet ndaj shqiptarëve. Të jesh shqiptar sot do të thotë të luftosh vazhdimisht për të mbijetuar vetëm për të drejtën e ekzistencës.

Sigurisht që është më mirë nëse të jesh shqiptar do të thotë thjesht të jetosh në Shqipëri, të rritësh fëmijë, të zhvillosh vendin dhe kulturën, siç bëjnë popujt e BE-së.

Kjo është arsyeja pse shumica e popullsisë në Mal të Zi, Bosnje-Hercegovinë, Kosovë, Shqipëri dhe Mal të Zi duan të anëtarësohen në BE. Në Serbi është ndryshe, shumica janë mbështetës të Putinit.

Epo, thjesht shpresoj që opozita shqiptare, por edhe vendet e tjera të Ballkanit, të mbizotërojnë dhe të zbatojnë vullnetin e kombit të tyre për t’u bërë anëtare e BE-së shumë shpejt.

Pra, ata ekzistojnë në fund të fundit, shoqëria civile shqiptare e guximshme, e drejtë, si në vitin 1991, ka të bëjë me parimet: integrimin me perëndimin, lirinë, lumturinë, demokracinë dhe shtetin ligjor, me fjalë të tjera për të ardhmen e Shqipërisë.

Më bën përshtypje qëndrueshmëria dhe parimi i shqiptarëve, shpresoj që të rifitojnë dinjitetin, respektin për veten. Dëgjoj shpesh parullat: “mjaft” dhe “liri për popullin”, por fatkeqësisht mbetet me këto pasthirrma./dardaniapress.com/