Këtë vit, si asnjëherë më parë, normat bazë të interesit për lekun janë në nivele më të ulëta krahasuar me Euron.

Banka e Shqipërisë e ka ngadalësuar ndjeshëm ritmin e normalizimit monetar, kryesisht për shkak të forcimit të lekut në kursin e këmbimit. Këtë vit, norma bazë është rritur vetëm njëherë, në muajin mars dhe aktualisht ajo qëndron në nivelin 3%.

Nga ana tjetër, Banka Qendrore Europiane ka vijuar rritjen e normave të interesit me ritme të shpejta dhe norma bazë ka arritur nivelin më të lartë historik prej 4.5%.

Megjithatë, për momentin qasjet e ndryshme të bankave qendrore nuk janë transmetuar në normat e interesit të depozitave në sektorin bankar shqiptar. Normat e interesit për Euron ngelet në nivele ndjeshëm më të ulëta se për lekun.

Mbështetur në të dhënat e Bankës së Shqipërisë, për muajin qershor norma mesatare e interesit për depozitat e reja në euro ishte 0.74%, nga 0.82% që ishte në muajin maj dhe 0.71% që kishte qenë në fund të vitit 2022.

Për Lekun, norma mesatare e interesit të depozitave me afat ishte 1.46%, nga 1.56% për majin dhe 1.43% që kishte qenë në fund të vitit 2022.

Megjithëse rritja e interesave të depozitave është frenuar ndjeshëm edhe për lekun, normat e interesit të depozitave në monedhën vendase mbeten më të larta.

Përcjellja e ndryshme e lëvizjeve të politikës monetare për lekun dhe euros mund të shpjegohet me disa arsye.

Në monedhën lekë, normat e interesit të depozitave ndjejnë konkurrencën e instrumenteve të borxhit të qeverisë, që janë një alternativë investimi me rrezik të ulët dhe me kthim të kënaqshëm. Kjo konkurrencë u bë më shumë se kurrë e qartë në gjysmën e dytë të vitit të kaluar, kur rritja e shpejtë e yield-eve solli një dyndje të individëve drejt investimit në këto instrumente.

Për sa I takon Euros, tregu i brendshëm nuk ofron alternativa financimi me karakteristika të ngjashme. Paratë në monedhën europiane përgjithësisht mbahen në depozita bankare. Depozitat në euro në dy vitet e fundit janë rritur me ritme dyshifrore vjetore, pavarësisht normave të ulëta të interesit.

Një arsye tjetër pse bankat paguajnë më pak për depozitat në euro janë edhe politikat e ndjekura nga Banka e Shqipërisë, në funksion të strategjisë së deeuroizimit.

Megjithëse normat e interesit në 12 muajt e fundit janë rritur ndjeshëm, banka qendrore vazhdon të aplikojë një normë remunerimi të rezervës së detyrueshme në euro në nivelin 0. Për rezervën e detyrueshme në lekë, norma e remunerimit ka arritur në 3%, në të njëjtin nivel me normën bazë të interesit.

Rezerva e detyrueshme konsiston në një pjesë të caktuar të detyrimeve që bankat janë të detyruara t’i mbajnë të papërdorura pranë bankës qendrore.

Gjithashtu, që prej shkurtit të vitit 2018, niveli I rezervës së detyrueshme në valutë të huaj është ndjeshëm më i lartë krahasuar me atë në lekë.

Rezerva e detyrueshme është në masën e 12.5% për detyrimet në valutë, kur këto zënë nën 50% të totalit dhe 20% për pjesën e detyrimeve në valutë mbi 50% të totalit.

Ndërsa rezerva e detyrueshme është 7.5% për detyrimet në lekë me afat maturimi jo më të

gjatë se 12 muaj dhe 5% për detyrimet në lekë me afat fillestar më të gjatë se 12 muaj deri në 2 vjet.

Gjithashtu, bankave iu kërkohet një mbulim më i madh me kapital për aktivet (kryesisht kreditë) e ekspozuara ndaj rrezikut të kursit të këmbimit (kur huamarrësi i ka të ardhurat në një monedhë të ndryshme nga ajo e kredisë).

Të gjithë këta faktorë e bëjnë Euron më të kushtueshme për bankat tregtare dhe nxisin aplikimin e normave më të ulëta të interesit për depozitat në monedhën europiane./E.Shehu/MONITOR