Duke filluar që nga viti i ardhshëm, një numër i konsiderueshëm i termocentraleve të linjitit në Ballkanin Perëndimor do të shkelin përputhjen me Direktivën e BE-së për impiantet e mëdha me djegie. Pyetja thelbësore është se çfarë mund t'i zëvendësojë ata, shkruajnë Tanja Miščević dhe Christian Egenhofer.

Çështja e heqjes së qymyrit mbetet një temë e diskutueshme globalisht, siç u nënvizua edhe një herë gjatë samitit të klimës COP28. Tani, tema është vendosur të jetë një pjesë thelbësore e agjendës në Takimin Ministror të Komunitetit të Energjisë më 14 dhjetor.

Përderisa ka pasur një vullnet të mirë për një kohë të gjatë drejt zgjidhjes së kësaj çështjeje, veprimi aktual ka munguar. Megjithatë, këtë herë, rrethanat sugjerojnë që një rezultat tjetër është i mundur.

Arsyeja pas këtij ndryshimi është aplikimi i Mekanizmit të Rregullimit të Kufirit të Karbonit (CBAM) i BE-së për energjinë elektrike në Ballkanin Perëndimor, i projektuar kryesisht për të nxitur reduktimin e emetimeve të CO2.

Papritur, kjo mund të sjellë që vendet e rajonit të ndërpresin eksportet e energjisë elektrike në BE - një situatë që mund të përshpejtojë një krizë brenda sektorit.

Përafërsisht dy të tretat e energjisë elektrike në Ballkanin Perëndimor prodhohet nga linjiti, shpesh në termocentrale me mbi 40 vjet në funksion, duke e bërë rikonstruksionin ekonomikisht të paqëndrueshëm ose teknikisht të vështirë.

Intensiteti i karbonit në sektorin e energjisë elektrike në këtë rajon është tre herë më i lartë se ai i BE-së.

Duke filluar nga viti i ardhshëm, një numër i konsiderueshëm i termocentraleve me linjit - afërsisht dy të tretat e kapacitetit të përgjithshëm - do të shkelin pajtueshmërinë me Direktivën e BE-së për Impiantet e Mëdha me Djegie, siç përcaktohet nga Traktati i Komunitetit Evropian të Energjisë.

Mbyllja e afërt e këtyre impianteve shtron një pyetje vendimtare: Çfarë do t'i zëvendësojë ato?

A ka ndonjë stimul për heqjen nga përdorimi?

Zgjerimi i Sistemit të Tregtimit të Emetimeve të BE-së (ETS) në Ballkanin Perëndimor mund të paraqesë stimujt dhe financimin e nevojshëm për investime të reja, duke lehtësuar mbylljen e impianteve të linjitit.

ETS e BE-së, së bashku me Fondin e Modernizimit dhe Nenin 10c, është krijuar posaçërisht për të trajtuar çështjet e lidhura me qymyrin.

Këto dispozita u lejojnë shteteve anëtare të Evropës Qendrore dhe Lindore të japin përkohësisht lejime pa emetime për sektorin e energjisë për të ndihmuar në modernizimin e tij. Të dy mekanizmat mbeten të vlefshëm të paktën deri në vitin 2030.

Zbatimi i këtij propozimi do të kërkojë vizion, vullnet politik dhe më e rëndësishmja, guxim politik. Rruga përpara nuk do të jetë e lehtë, si politikisht ashtu edhe teknikisht.

Veçanërisht, Fondi i Modernizimit, i mbështetur nga 2%-shi i ndihmave totale të BE-së (me vlerë 48 miliardë euro me çmim të CO2 prej 75 eurosh), ka një komponent të rëndësishëm të solidaritetit të BE-së.

Në trajtimin e Ballkanit Perëndimor, kushtëzimet për dhënien e alokimeve falas do të kërkonin një heqje graduale të qymyrit. Rrjedhimisht, Fondi i Modernizimit mund të shndërrohet në një "Fond për Heqjen me Faza të Qymyrit për Ballkanin Perëndimor"./ar.sh/SYRI.NET