Nga Lorenzo Marsili

BE-ja mund të mirëpresë individë si edhe vende – e të krijojë një lloj të ri shtetësie për botën moderne.

Imagjinoni një italian, një ukrainas dhe një britanik duke ngrënë në Berlin. Ata mund të porosisin të gjithë à la carte në restorant, por vetëm italiani mund të qëndrojë në Gjermani për një kohë të pacaktuar pa vizë, të votojë për kryebashkiakun e Berlinit në zgjedhje ose të marrë kujdes të plotë shëndetësor gjerman. Të tre miqtë janë europianë, por vetëm italiani është shtetas europian, duke i dhënë atij të drejta dhe përfitime që u mohohen dy të tjerëve.

Ja një ide: a mund të shtrihet shtetësia europiane për qytetarët e vendeve që nuk janë pjesë e Bashkimit Europian?

Shtetësia europiane, që i jepet automatikisht kujtdo me shtetësinë e një vendi të BE-së, është shtesë dhe paralele me shtetësinë kombëtare. Ajo u jep mbajtësve një kompleks të kufizuar, por domethënës, të drejtash dhe përfitimesh që janë të aplikueshme në të gjithë territorin e BE-së. Disa nga më të rëndësishmet përfshijnë të drejtën për të banuar dhe punuar kudo dhe për të pasur akses në sigurimet shoqërore. Disa janë politike, siç është e drejta për të votuar ose për të kandiduar në zgjedhjet bashkiake. Dhe disa sigurojnë mbrojtje, siç është mbrojtja e garantuar nga karta e të drejtave themelore të BE-së.

Shtetësia europiane aktualisht u jepet vetëm qytetarëve të shteteve anëtare të BE-së. Por nuk ka asnjë arsye pse të mbetet kështu. Po zhvillohet një bisedë e ndezur rreth zgjerimit të mundshëm të unionit, i cili përfundimisht mund të zgjerojë anëtarësimin e tij nga 27 në 35 shtete. Ukraina dhe Moldavia janë gati të marrin dritën jeshile për të hyrë në negociatat për t'u bashkuar, ndërsa Ballkanit Perëndimor i është premtuar një përshpejtim i ofertës së tyre. Megjithatë, procesi kërkon të paktën një dekadë për të përfunduar.

A nuk mundet që Bashkimi Europian të integrojë njerëzit para se të integrojë vendet? A nuk mund të marrin nënshtetësinë europiane shtetasit ukrainas, moldavë apo shqiptarë ndërsa presin që vendi i tyre të përfundojë procesin e anëtarësimit në BE? Dhe a mund të bëhet ky një model për një partneritet të rinovuar me Britaninë? Ndoshta një ditë me Turqinë?

Risia e përfaqësuar nga koncepti i qytetarisë europiane shpesh nënvlerësohet. Marrëveshjet ndërkombëtare tradicionale kanë gjithmonë qeveritë dhe shtetet që janë në qendër të vëmendjes: një meksikan, për shembull, mund të përfitojë nga tregtia pa tarifa me SHBA-në, sepse të dy qeveritë kanë nënshkruar një traktat. Përfitimet e marrëveshjes janë në thelb të lidhura me të qenit aktor meksikan ose amerikan.

Përfitimet që rrjedhin nga shtetësia europiane, nga ana tjetër, dalin drejtpërdrejt nga kush është bërë ai person: qytetar i Bashkimit Europian. Nuk ka nevojë logjike që shteti kombëtar i atij personi të jetë anëtar i BE-së – ose të jetë në foto. Në parim, mund të imagjinohet individë nga e gjithë bota që plotësojnë disa kushte dhe u ofrohet shtetësia europiane si një formë paralele dhe plotësuese e shtetësisë – për shembull, njerëz që vuajnë nga persekutimi politik.

Mbretëria e Bashkuar anoi drejt një ideje disi të ngjashme me shtetësinë e Commonwealth-it. E megjithatë, kjo mbeti shumë e kufizuar – për shembull, në lidhje me lirinë e lëvizjes – dhe tepër ndërhyrëse, duke e imponuar monarkun britanik si kreun e shtetit. Mbi të gjitha, ajo ishte e lidhur drejtpërdrejt dhe e kufizuar me perandorinë. Një Commonwealth Europian mund të fillojë nga sigurimi i rajonit më të gjerë europian rreth një sensi të përbashkët përkatësie dhe një grupi përfitimesh të përbashkëta, nëse është e kufizuar. Me fjalë të tjera, një shtetësi e përbashkët.

Hapi i parë dhe më i lehtë do të ishte integrimi i banorëve të atyre vendeve që gjithsesi do të anëtarësohen përfundimisht në BE. Një hap i dytë mund të përfshijë vendet që ose nuk duan të anëtarësohen ose kanë perspektiva të dobëta për t'u bashkuar – si Britania e Madhe ose Turqia. Dhe një hap i tretë, më ambicioz do të ishte vënia në pikëpyetje e vetë kufijve të asaj shtetësie europiane: a mund të shtrihet, për shembull, tek qytetarët e Mesdheut jugor?

Dhënia e një shtetësie plotësuese për banorët e rajonit më të gjerë mund të duket e parëndësishme. Por mendoni se si konfliktet e sotme bashkojnë teknologjinë më të fundit me idetë e vjetruara. Ndërprerja e koncepteve të tilla si ato të kombit, territorit apo shtetësisë do të thotë të shkosh në zemër të konfrontimeve të sotme ndërkombëtare.

Ndërsa Europa mund të mos ketë Silicon Valley dhe asnjë Shenzhen, ajo është një laborator unik i risisë politike në mënyra që as SHBA-ja dhe as Kina nuk mund të krahasohen: është përpjekja e vetme e botës për të avancuar njerëzimin përtej ndarjes së tij në shtetet kombëtare antagoniste. Ndërsa lufta kthehet në kontinentin europian dhe në Mesdhe, roli i BE-së mund të qëndrojë jo aq shumë në adhurimin e fuqive të tjera të mëdha sesa në shfaqjen e një rruge përtej konkurrencës së fuqive të mëdha. Barazimi i të drejtave të miqve italianë, britanikë dhe ukrainas që takohen në Berlin, dhe ndoshta ftesa e miqve nga Turqia dhe Tunizia në festë, është një pikënisje modeste, por e rëndësishme./The Guardian-Syri.net

Lorenzo Marsili është filozof, aktivist, autor dhe drejtor i Institutit Berggruen Europe