Oda Ekonomike Britanike rekomandon një paketë reformash dhe investimesh

09:52, 29/06/2021

Përfaqësuesi i Odës Ekonomike Britanike në Kosovë mori pjesë në "Takimin e Konsultimit mbi sfidat e sektorit privat të krijuar pas ndikimit të pandemisë COVID 19 dhe mundësinë e përkrahjes" të organizuar nga Ministria e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë.

Bekim Kastrati, drejtor i BCCK, iu referua artikullit "Top 5 marrjet ekonomike të pandemisë së koronavirusit dhe zgjidhjeve të rimëkëmbjes post-COVID-19" botuar nga International Economics-Strategic Analysis for Growth & Development.

Pandemia shkaktoj edhe disa ndryshime jo të vogla globale.

Sipas tij pandemia COVID-19 ka shkaktuar dëme të rënda ekonomike dhe sociale në të gjithë botën si dhe ka paraqitur sfida të pashembullta për politikëbërjen.

Drejtori Bekim Kastrati shtoi se kjo periudhë karakterizohet me mbyllje të vendit, restrikcione të aktiviteteve ekonomike që shkaktoj kompanive humbje të medha financiare, rrjedhimisht shkaktoj humbje të vendeve të punës, një ndryshim i shpejtë i progresit në uljen e varfërisë, mbylljet e shkollave dhe pabarazitë e rritura do të lënë plagë afatgjata.

Ai tregoi se kriza më së tepërmi preku shtetet e varfëra apo në zhvillim, sidomos ato pa rezerva apo potencial ekonomik për t’i mbështetur kompanitë vendase.

Ekonomitë po luftojnë me rritjen e papunësisë dhe bota po dëshmon një rritje të varfërisë ekstreme.

Papunësia globalisht ka çuar në një rritje të varfërisë ekstreme. Vlerësohet se pandemia ka shtyrë rreth 115 milion njerëz në varfëri ekstreme.

Ai ka folur edh epër atë se cila është situata në Kosovë?

Sipas tij borxhi i qeverisë ka ardhur në rritje gjatë gjithë vitit 2020 për të mbështetur këto masa.

Borxhi publik global ngrihet në nivelin më të lartë të të gjitha kohërave.

Sipas World Economik Outlook të FMN-së, Tetor 2020, masat e qeverisë për të mbështetur efektet ekonomike të pandemisë arritën në 12 trilionë dollarë, që përfaqëson 12% të PBB-së globale.

Sipas azhurnimit të FMN-së, prill 2021, vendet e Bashkimit Evropian treguan borxhin më të madh bruto me mbi 90% të PBB-së në 2020, një rritje prej 10% krahasuar me 2019 dhe pritet të vazhdojë të jetë më i larti deri në vitin 2026. Për më tepër, borxhi global ishte në 98% të PBB-së në fund të vitit 2020, krahasuar me 84% për të njëjtën periudhë në 2019.

Sipas FMN, 'Kornizat fiskale afatmesme të besueshme janë të nevojshme tani, veçanërisht kur borxhi është i lartë dhe kushtet e financimit janë të ngushta ose në rrezik'. Për më tepër, rialokimi i punës dhe kapitalit dhe një shtytje e investimeve publike do të ndihmojë në uljen e efekteve negative.

Lokalizimi dhe diversifikimi i zinxhirëve globalë të furnizimit (Supply Chain)

"Mbylljet e kufijve dhe vonesat e dërgesave si rezultat i pandemisë kanë ndërprerë furnizimin e mallrave dhe shërbimeve për firmat. Tregtia globale ka çuar kështu që zinxhirët e furnizimit të lokalizohen si përgjigje ndaj rritjes së kostove tregtare dhe rritjes së pasigurive tregtare. Ekonomitë po përpiqen të rrisin prodhimin vendor për të kënaqur kërkesën e brendshme, nga ana tjetër duke siguruar më pak ndërprerje të zinxhirit të furnizimit dhe duke kufizuar lëvizjen e mallrave dhe njerëzve", tha Kastrati.

Drejtori i BCCK-së shtoi se prodhuesit gjithashtu po diversifikojnë vazhdimisht burimet duke zhvendosur fokusin tek partnerët "më të afërt me shtëpinë" (të quajtur "onshoring") ose zëvendësues (surrogate) tjera prezentë në rajon.

Si rezultat i lokalizimit dhe diversifikimit të prokurimit, gjithashtu zvogëlimit të kërkesës, tregtia globale përjetoi një tkurrje prej mbi 8%.

Zinxhiri i furnizimit post-pandemik do të kërkojë personalizimin e portofolios së produkteve dhe shërbimeve për t'i shërbyer sa më mire klientët online, duke marrë parasysh përfitimin e ardhshëm.

Dixhitalizimi dhe rritja e tregtisë elektronike (e-commerce)

Për shkak të kufizimeve të lëvizjes, shumica e ndërveprimeve me konsumatorët janë zhvendosur në blerjet në internet. Dixhitalizimi ka kapërcyer zbrazësirat e masave të distancës sociale me mjete dhe teknologji të reja dixhitale. Puna në distancë, miratimi i platformave të reja për ofrimin e shërbimeve, kujdesit shëndetësor dixhital dhe konsumit të përmbajtjes dixhitale ka mbajtur shoqëritë dhe bizneset në këmbë gjatë pandemisë. Me blerësit që qëndrojnë në shtëpi, shitja me pakicë tradicionale ka pësuar një rënie të paparashikuar, duke dhënë kështu rritje të blerjeve në internet. Të ardhurat nga tregtia elektronike qëndruan në 2.5 trilion dollarë globalisht në vitin 2020, krahasuar me 1.9 trilionë dollarë në 2019.

Drejtori i BCCK-së tregoi se pandemia ka riformuar mënyrën se si njerëzit jetojnë dhe punojnë. Përvetësimi i teknologjive dixhitale pritet të përshpejtohet në një botë post-pandemike. Veçanërisht, për ekonomitë e zhvilluara dhe ato në zhvillim, transformimi në një ekonomi plotësisht dixhitale mund të jetë një realitet në të ardhmen e afërt, shumë më shpejt sesa do të kishte ndodhur ndryshe.

Sipas tij për ekonomitë që të fillojnë transformimin dixhital është thelbësore të investojnë në infrastrukturën e kërkuar të ICT, të përmirësojnë dhe azhurnojnë mjedisin rregullator në lidhje me sigurinë kibernetike, të zbatojnë masat e mbrojtjes së të dhënave, të inkurajojnë ndërveprimin midis aktorëve të përfshirë në ICT dhe në mes të tjerëve të investojnë në aftësi dhe të promovojnë një shoqërie dixhitale.

Përhapja e vaksinave, dhe roli dhe rëndësia në rritje për vendet në zhvillim

Gjatë pandemisë COVID-19 u krijuan vaksinat me një shpejtësi rekord. Që nga 5 Prilli 2021, kishte tashmë 13 vaksina të aprovuara, 291 prova të vazhdueshme dhe rreth 104 kandidatë për vaksina.

Shtetet e zhvilluara filluan t’i ndihmojë shtetet pa mundësi financiare, e sidomos ato shtete me të cilat kanë lidhje ekonomike me qëllim të rikthimit në gjendje pune dhe ekonomia të filloj të funksionoi.

Vendet me të ardhura të larta, të cilat kanë marrë të paktën 70% të furnizimit me vaksina pritet të arrijnë imunizimin deri në fund të vitit 2021, ndërsa vendet me të ardhura të mesme pritet të kenë akses të plotë në vaksina vetëm nga mesi i vitit 2022. Afrika, së bashku me ekonomitë më të vogla në zhvillim do të kenë akses në vaksinat vetëm në 2023!

Në Kosovë fillimisht u shfrytëzuan dozat e Shqipërisë dhe në Kukës u vakcionuan disa nga personeli shëndetësorë. Ka raportime që edhe në Serbi disa pranuan vakcina. Megjithatë UNICEF solli disa kontingjente me vakcina si dhe tanimë kemi marrëveshje për furnizim me 1,2 M vakcina që do të jenë të mjaftueshme për këtë fazë.

Sfidat e Post-Pandemisë

Drejtori Bekim Kastrati shtoi se sfida e tanishme është si të ringjallet ekonomia dhe të ruhen vendet ekzistuese të punës si dhe të krijohen vende të reja.

Kjo kërkon një transformim në të menduarit e politikës makroekonomike në mënyrë që të mos përcaktohet nga një fokus i ngushtë dhe afatshkurtër vetëm i rritjes ekonomike.

BCCK rekomandon një paketë reformash dhe investimesh në shërbimet sociale, aksesin dixhital, barazinë gjinore dhe zhvillimin e gjelbër që synojnë të trajtojnë dobësitë e para krizës dhe të ndërtojnë një të ardhme më gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme.

Kjo do të kërkojë shpenzime më të mëdha për mbrojtjen sociale dhe mjedisore, tha Kastrati.