Tregu financiar i ka mekanizmat për të vepruar dhe në këtë situatë delikate nuk është e udhës të vendosen friksione artificiale. Ndërsa menaxhimi i borxhit të brendshëm nevojitet të jetë strategjik, jo propagandistik.

Editorial i revistës Monitor.

Në prononcimet që lidhen me sistemin financiar kërkohet mjaft kujdes e maturi. Thelbësore është që vendimet, këshillat e politikat publike të ndjekin logjikën e mekanizmave të tregut.

Sjelljet e matura është e nevojshme të tregohen, veçanërisht në vitin 2022, për vetë ngarkesën që bart ky vit, si moment kthese në zhvillimet ekonomiko-financiare.

Pas dy vitesh pandemi, që shkaktoi çrregullime në aspektin ekonomik, shoqëror dhe psikologjik në të gjithë botën, viti 2022 filloi me konfliktin në Ukrainë, duke rritur peshën e pasigurisë dhe të paqartësisë.

Problemet e prodhimit, zinxhirëve të furnizimit dhe mungesës së fuqisë punëtore, po shoqërohen me rritje të inflacionit dhe rritje agresive të normave të interesit kudo në tregjet kryesore të botës, por edhe në ekonomitë e vogla.

Edhe Banka e Shqipërisë nisi serinë e rritjes së normës bazë të interesit. Mekanizmi i natyrshëm është që rritja e interesit nga banka qendrore të shoqërohet me një zinxhir rritjesh të normave të interesit në tregun primar të titujve, përfshi ato të qeverisë, në tregun ndërbankar, rritje të normave të kredive e depozitave e kështu me radhë, duke rritur koston e financimit, por edhe përfitimin për kursimet.

Masa dhe shpejtësia e rritjes së normave të ndryshme varet nga eficienca e kanalit të transmetimit të politikës monetare. Por pa veprim zinxhir, politika monetare nuk e arrin dot qëllimin e saj: kontrollin e inflacionit.

Sigurisht që rritja relativisht agresive e normës bazë të interesit, me 2.25 pikë përqindjeje, në 9 muaj (kujtojmë që ulja me 2.25 pikë përqindjeje e kësaj norme është arritur në një periudhë kohe 8 herë më të gjatë) i ka bërë më të ndjeshme kostot për ata që kërkojnë financim, përfshirë dhe qeverinë, duke theksuar pasigurinë.

Në këtë klimë me norma në rritje, ra në sy një prononcim publik i dy qeveritarëve, gati në formën e një reklame biznesi, i cili bënte thirrje për individët të investojnë në titujt e qeverisë, duke përmendur rrezikun zero që teorikisht kanë titujt e qeverisë (kriza para një dekade e ekonomisë greke na jep një tjetër përvojë).

Nga ana tjetër, në tetor të këtij viti, banka qendrore ka shfuqizuar një vendim të saj të gushtit 2020, ku caktohej mbyllja e fazuar e aktivitetit të ndërmjetësimit nga Banka e Shqipërisë për individët që investojnë në bono thesari.

Siç shihet, banka qendrore kthen mbrapsht një veprim korrektues të mekanizmit të tregut, duke vendosur të jetë konkurrente me sistemin bankar për një veprimtari që, sipas ligjit, u takon bankave tregtare ta kryejnë.

Ndërsa qeveria hyn në lojë nëpërmjet mesazheve të saj si një ndërmjetës financiar që “reklamon” produktin e vet. Pra në një mekanizëm tregu ndërhyhet me vendime politike. Nuk është e qartë se çfarë përfitimi kanë menduar se do të ketë një veprim i tillë.

-Së pari, është vepruar në asimetri për grupin e individëve që investonin me ndërmjetësimin e Bankës së Shqipërisë.

-Së dyti, nëse synohet të mbahet pesha e individëve që investojnë në tituj, të dhënat nga Ministria e Financave dhe Ekonomisë nuk tregojnë që ka ndonjë reduktim domethënës të numrit të individëve që mbajnë tituj të qeverisë.

-Së treti, nuk mund të thuhet që rritja e peshës së individëve zbut koston e borxhit. Në periudhë afatshkurtër, kjo do të çonte në presion mbi depozitat në sistem dhe shndërrimin e tyre në tituj qeverie.

Kjo automatikisht mund të nxisë rritje të kostos së depozitave dhe për rrjedhojë, rritje më të mëdha të interesit / yield-it të kërkuar në tregun primar nga bankat, si dhe të kredive, duke ndikuar, ndoshta, në shtrëngim më të fortë sesa synon politika monetare, në përkeqësim të kredive të pakthyera me një tjetër zinxhir pasojash në ekonomi dhe në sistemin financiar.

Ose mund të çojë në reduktim të sasisë së kërkuar në treg nga bankat, që përsëri ushtron presion rritës mbi normat. Për rrjedhojë, në afat të gjatë, nuk do të kishte përfitim asnjëra palë, përkundrazi do të ketë kosto shtesë për të korrektuar deformimin e krijuar.

Tregu financiar i ka mekanizmat për të vepruar dhe në këtë situatë delikate nuk është e udhës të vendosen friksione artificiale. Ndërsa menaxhimi i borxhit të brendshëm nevojitet të jetë strategjik, jo propagandistik.