Karl Marks vis a vis „Big Brother“
Nga Zejnullah Jakupi - 18:03, 26/03/2023
Karl Marks vis a vis „Big Brother“
Po ju ofroj një reflektim kritik shkencor (të shkëputur nga një analizë më të zgjeruar) të cilën e kam punuar duke u mbështetur në disa teza të analizës së autorit Collins Sparks lidhur me Big Brother– bazuar në studime kulturore me orientim neomarksist. Pse Big Brother është kundër konceptit të klasës punëtore? Ndoshta nuk e keni menduar asnjëherë, por fakt është se pjesëmarrësit në Big Brother fitojnë para (edhe pse nuk punojnë sepse janë të mbyllur në kafazë- në ambiente- ku zhvillohen ngjarjet, në shtëpinë e tyre). Kjo është dilema- pse nuk punojnë por fitojnë para, sa kohë që janë pjesëmarrës? A mos po edukojmë shoqërinë se paraja fitohet jo-gjithmonë duke punuar, siç mund ta marrim me mend?! Ështe interesant të shohim se çfarë shpjegimi ka dhënë njohësi i teorisë së medieve nga sfera ekonomike Collins Sparks, i cili është edhe ekspert i transformimit të sistemit mediatik nga shoqëritë socialiste tek ato kapitaliste.
Reality TV në përgjithësi, dhe Big Brother në veçanti, ka gjeneruar një sasi të madhe komentesh kritike. Pjesa më e madhe e këtij materiali është sinqerisht moralist, duke kërkuar të dënojë të gjithë të përfshirë – producentët, transmetuesit, pjesëmarrësit dhe audiencën – si të përfshirë në një formë të poshtëruar të diskursit në mënyrën e shpërqendrimit të publikut, sipas motos; “bukë dhe cirk”. Krahas kësaj ekziston një tjetër çështje kryesore shqetësuese për analizën akademike e këto janë implikimet politike të faktit që Big Brother komandon një audiencë të madhe, entuziaste dhe kryesisht të re, të cilët paguajnë për të votuar në një numër të konsiderueshëm. Ka analiza serioze, sipas Sparks që pretendojnë se emisione të tilla mund të ofrojnë një model për rigjenerimin e politikës „borgjeze“.
Nga këndvështrimi marksist, këto çështje, ndonëse interesante, humbasin pikën se çfarë lloj marrëdhëniesh shoqërore mishërohen në shfaqje dhe çfarë na ndihmon të kuptojmë për natyrën e kapitalizmit bashkëkohor. Prodhuesit dhe transmetuesit janë të angazhuar në prodhimin e një produkti të tregtueshëm, por për të tërhequr vëmendjen e audiencës (dhe kështu t'ua shesin atë reklamuesve), ata duhet të prodhojnë diçka që rezonon me audiencën e tyre të synuar dhe ata duhet të rekrutojnë pjesëmarrës të përshtatshëm. Atëherë pyetja qendrore shtrohet me sa vijon; çfarë motivesh u ofron shfaqja pjesëmarrësve për të marrë pjesë dhe audiencës për t'u sintonizuar dhe për të votuar në një numër të tillë?
Programe të drejtuara nga argëtimi si Big Brother konsistojnë në masë të madhe jo në ndjekjen e njerëzve të klasës punëtore teksa ata përballen me probleme të vështira dhe të pazakonta. Puna, në këto reality shou, nuk shihet si një pjesë qendrore e përvojës njerëzore dhe ajo që sfidon vazhdimisht kapacitetin e punëtorëve. Programe të tilla si Big Brother përfaqësojnë një largim rrënjësor nga modeli i punëtorit, pasi ato janë krijuar për t'i shkëputur pjesëmarrësit pikërisht nga nevojat e botës së punës dhe në atë që përfaqësojnë një përshkrim të ndryshëm të jetës nën kapitalizëm. Ata banojnë në botën e kohës së lirë e të konsumit dhe riprodhimit dhe jo në atë të punës, dhe një tërheqje kryesore e shfaqjes ndaj punës.
Shpjegimi për tërheqjen e kësaj lëvizjeje gjendet në tiparet qendrore të përvojës njerëzore në kapitalizmin e zhvilluar. Për shumicën e njerëzve, në shumicën e rasteve, puna përbën një sferë të palirisë. Jo vetëm që orët mund të jenë të gjata dhe pagat e ulëta, por puna përfshin ndjekjen e urdhrave të vendosura nga jashtë dhe prodhimin e mallrave mbi të cilat nuk ka kontroll. E gjithë krijimtaria dhe individualiteti i dikujt i nënshtrohet urdhrave të punëdhënësit dhe i kushtohet jo plotësimit të nevojave njerëzore, por gjenerimit të vlerës së shtuar. Analiza e këtij realiteti është një pjesë e rëndësishme e kritikës së Marksit për prodhimin kapitalist nxjerrur nga Dorëshkrimet Ekonomike dhe Filozofike të vitit 1844 deri në faqet e Kapitalit, dhe idetë themelore që u përgjithësuan në shoqëri në tërësi në pjesën e parë të një eseje të famshme nga George Lukas, lidhur me Reificationin dhe ndërgjegjjen e Proletariatit. Qenia njerëzore duke hyrë në vendin e punës jo vetëm që dorëzon frytet e punës së tyre, por ajo dorëzon edhe kontrollin e tyre mbi vetë punën e tyre. Ndërsa kapitalizmi bashkëkohor është zhvilluar dhe puna prodhuese gjithnjë e më pak është mbështetur në 'duart' dhe gjithnjë e më shumë në 'trurin', kështu kërkesat e punës së tjetërsuar janë bërë gjithnjë e më të vështira. Përputhshmëria e kërkuar nga procesi bashkëkohor i punës përfshin shumë më tepër sesa thjesht të futesh në kohë dhe të bësh atë që thotë kryepunëtori - sot duhet të braktisësh individualitetin tënd si dhe pardesynë në derë.
Ekzistojnë dy strategji të mundshme në përgjigje të këtyre realiteteve. Njëra është përballja me punën e tjetërsuar. Në shoqërinë bashkëkohore që merr formën e një stresi mbi jetën personale dhe konsumin. Siç e thotë Marksi: "Punëtori e ndjen veten vetëm jashtë punës së tij, dhe në punën e tij ndihet jashtë vetvetes". Ai ndihet si në shtëpinë e tij kur nuk punon dhe kur punon nuk ndihet si në shtëpi”. Vetëm këtu – në atë që veshim, makinën që ngasim, muzikën që na pëlqen, marrëdhëniet që krijojmë – mund të përpiqemi të besojmë se jemi vërtet dhe plotësisht individë që ndjekim qëllime të përcaktuara nga nevojat dhe dëshirat tona.
Megjithatë, në shoqërinë kapitaliste ka një shtresë të vogël njerëzish që për një sërë arsyesh nuk janë anonimë dhe të këmbyeshëm. Dhe personaliteti i të cilëve vlen për diçka. Disa prej tyre, si futbollistët dhe yjet e filmit, shpërblehen shumë për atributet e tyre të veçanta. Të tjerët kanë pretendime më pak të prekshme për dallim. Por sido që të vijnë në këtë status, ato duken qartë në të gjithë individualitetin, marrëdhëniet dhe konsumin e dukshëm. Sfera e të famshmëve është mbretëria e personalitetit të legjitimuar. Një nga karakteristikat kryesore të të famshmëve është se jeta dhe veprimet e tyre private merren si interesante dhe trajtohen si pronë publike. Kjo shpesh denoncohet si një ndërhyrje e patolerueshme, por në fakt është shpërblimi më i lartë që mund të jepet nën kapitalizëm. Ndryshe nga masa e popullsisë, i famshëm është dikush, individualiteti i të cilit merret seriozisht. Ideja e një arratisjeje individuale magjike në botën e të famshmëve është tërheqëse nëse alternativa e veprimit kolektiv për të arritur ndryshime radikale shoqërore duket e largët.
Konkurrentët e dijnë se, për disa të paktën, suksesi në Big Brother mund të çonte në një jetë tjetër, më të pasur me siguri, por, po aq të rëndësishme, një jetë sa një njeri i famshëm. Kjo është shumë e qartë në llogaritë e procesit të përzgjedhjes. Por gjithashtu të detyron të reklamosh lakuriqësinë: njerëz në divan nudo, duke luajtur …Duke hequr rrobat e tyre para një kamere, pjesëmarrësit e mundshëm po bënin më shumë sesa thjesht duke nënkuptuar se ishin gati të shkonin me atë që ata imagjinonin se mund të planifikonin prodhuesit. Ata tregojnë gatishmërinë e tyre për të marrë rolin e të famshmit dhe për të bërë publike atributet e tyre më private, kështu që gatishmëria e konkurrentëve për të qenë publik bëhet gjithnjë e më e qartë.
Dëshira e fortë për t'u njohur, për t'u bërë një personazh i famshëm, për t'u bërë një konkurrent i Big Brother-it, nuk ka të bëjë kryesisht me paratë që vijnë nga suksesi, megjithëse kjo është me siguri diçka që është në mendjen e njerëzve. Përkundrazi, është dëshira për t'i shpëtuar lodhjes së mundimit anonim, të tjetërsuar, në të cilin njeriu nuk vlen asgjë. Është dëshira për t'u njohur si dikush unik dhe i veçantë nga një rreth më i gjerë se sa familja dhe miqtë e afërt. Ëndrra e të famshmit është më shumë se një arratisje magjike nga kufizimet e varfërisë relative dhe mundimi i punës rutinë. Është gjithashtu, dhe më e rëndësishmja, një përpjekje magjike për të kapërcyer punën e tjetërsuar, jo duke shpronësuar shpronësuesit, por duke iu shmangur realitetit të të qenit vetëm depo e fuqisë punëtore.
Edhe për audiencën, tërheqja e Big Brother është se ofron një faqe në të cilën mund të diskutohet hapur dhe pa shqetësime sociale për magjepsjet personale. Fakti që ajo që është normalisht private dhe e ruajtur shfaqet, në të vërtetë e ekspozuar, para miliona prej nesh, jo me konvencionet distancuese të dramës, por me retorikën e autenticitetit, ofron një stimul të fuqishëm për diskutim dhe reflektim rreth jetës personale në moderne.
Ndërsa publiku të shpërblen për sjelljen e mirë dhe të ndëshkon për sjelljen e keqe. Një nga magjepsjet e procesit është se ai na lejon të bëjmë të famshëm nga njerëzit që besojmë se kanë vepruar mirë dhe të ndëshkojmë ata, që shkelin atë që ne besojmë se duhet të jenë kufijtë e sjelljes së duhur. Njerëzit që fitojnë në Big Brother janë njerëzit që publiku mendon se meritojnë të bëhen të famshëm.
Siç e pamë, këto gjykime varen nga një ekuilibër midis "personit të vërtetë" dhe performancës së tyre. Paqëndrueshmëria e formës, ajo që shpesh quhet karakteri i saj 'i egër', kërcënon këtë ekonomi morale edhe pse prodhuesit janë të shtyrë në ekstreme për të mbajtur vlerësimet. Zhvendosja drejt interpretuesve më të çuditshëm nuk është në vetvete një kërcënim: në fund të fundit, një i çuditshëm është thjesht një personalitet që nuk përshtatet me modelet e njohura shoqërore dhe kështu është shumë shpesh një sfidë për mbarëvajtjen e kapitalizmit. Megjithatë, kombinimi i ekscentricitetit dhe poshtërimit i shkëput interpretuesit nga çdo univers me të cilin audienca mund të identifikohet, dhe ky është një kërcënim...
© SYRI.net
Lexo edhe
Denonco
