Për shumicën e njerëzve, Covid-19 është një sëmundje e shkurtër dhe e lehtë, por disa kanë mbetur duke luftuar me simptomat, duke përfshirë lodhje të qëndrueshme, dhimbje të vazhdueshme dhe marrje fryme për muaj.

Gjendja e njohur si "Long Covid"  ka një efekt dobësues në jetën e njerëzve dhe rraskapitja pas edhe një shëtitje të shkurtër janë tani të zakonshme.

Deri më tani, fokusi ka qenë shpëtimi i jetës, por tani ka një njohje në rritje se njerëzit po përballen me pasoja afatgjata të infeksionit me Covid-19.

Megjithatë, edhe pyetjet themelore - të tilla si pse simptomat zgjasin ose nëse të gjithë do të shërohen plotësisht - janë të mbushura me pasiguri.

Çfarë është 'Long Covid '?

Nuk ka asnjë përcaktim mjekësor ose listë të simptomave të ndara nga të gjithë pacientët - dy persona me 'Long Covid' mund të kenë përvoja shumë të ndryshme.

Sidoqoftë, tipari më i zakonshëm është lodhja.

Simptoma të tjera përfshijnë: marrje fryme, kollë që nuk do të kalojë, dhimbje të kyçeve, dhimbje muskulore, probleme të dëgjimit dhe shikimit, dhimbje koke, humbje erë dhe shije si dhe dëmtim të zemrës, mushkërive, veshkave dhe zorrës.

Janë raportuar dhe probleme të shëndetit mendor duke përfshirë depresionin, ankthin dhe përpjekjen për të menduar qartë.

Mund të shkatërrojë plotësisht cilësinë e jetës së njerëzve.

"Lodhja ime është gjëja më e keqe që kam provuar" tha një i sëmurë Jade Gray-Christie.

'Long Covid' nuk është vetëm për njerëzit që marrin kohë për të rimarrë veten nga një qëndrim në kujdesin intensiv.

 Edhe njerëzit me infeksione relativisht të lehta mund të lihen me probleme shëndetësore të qëndrueshme dhe të rënda.

Sa njerëz njihen me 'Long Covid'?

Një studim i 143 personave në spitalin më të madh të Romës, i botuar në Gazetën e Shoqatës Amerikane të Mjekësisë, ndoqi pacientët të cilët dolën nga  spitali .

Ajo tregoi që 87% kishin të paktën një simptomë gati dy muaj më vonë dhe më shumë se gjysma kishin ende lodhje.

Sidoqoftë, studime të tilla përqendrohen vetëm në pakicën e njerëzve që përfundojnë në nevojë për trajtim spitalor.

Aplikacioni Covid Symptom Tracker - i përdorur nga rreth 4 milion njerëz në Mbretërinë e Bashkuar - zbuloi se 12% e njerëzve kishin ende simptoma pas 30 ditësh.

Të dhënat e tij të fundit, të pabotuara, sugjerojnë se një në 50 (2%) e të gjithë njerëzve të infektuar kanë simptoma të 'Long Covidit'.

Vetëm njërëzit që e kalojnë me simptomat të rënda vuajnë nga 'Long Covid'?

Duket se jo.

Gjysma e njerëzve në një studim në Dublin kishin ende lodhje 10 javë pasi ishin infektuar me koronavirus.

Një e treta nuk ishin fizikisht në gjendje të ktheheshin në punë.

Kryesisht, mjekët nuk gjetën asnjë lidhje midis ashpërsisë së infeksionit dhe lodhjes.

Sidoqoftë, rraskapitja ekstreme është vetëm një simptomë e 'Long Covidi'.

Prof Chris Brightling, nga Universiteti i Leicester dhe shefi i hetuesit në projektin PHOSP-Covid i cili po ndjek shërimin e njerëzve, beson se njerëzit që kanë zhvilluar pneumoni mund të kenë më shumë probleme për shkak të dëmtimit të mushkërive.

Si e shkakton virusi 'Long Covid'?

Ka shumë ide, por nuk ka përgjigje përfundimtare.

Virusi mund të jetë pastruar nga pjesa më e madhe e trupit, por vazhdon të mbetet në disa xhepa të vegjël.

"Nëse ka diarre afatgjatë, atëherë virusin gjendet në zorrë, nëse ka humbje të nuhatjes, ajo është në nerva - kështu që mund të jetë ajo që e shkakton problemin", thotë Prof Tim Spector, nga King's College London.

Koronavirusi mund të infektojë drejtpërdrejt një larmi të madhe të qelizave në trup dhe të shkaktojë një përgjigje imune tepër aktive e cila gjithashtu shkakton dëme në të gjithë trupin.

Një mendim është se sistemi imunitar nuk kthehet në normalitet pas Covid dhe kjo shkakton shëndet të keq.

Infeksioni gjithashtu mund të ndryshojë se si funksionojnë organet e njerëzve.

Kjo është më e dukshme me mushkëritë nëse bëhen me dhëmbëza - probleme afatgjata janë parë pas infektimit me Sars ose Mers, të cilët janë të dy llojet e koronavirusit.

Por Covid gjithashtu mund të ndryshojë metabolizmin e njerëzve.

Ka pasur raste të njerëzve që luftonin për të kontrolluar nivelet e sheqerit në gjak pas zhvillimit të diabetit si rezultat i Covid, dhe Sars çoi në ndryshime në mënyrën se si trupi përpunonte yndyrnat për të paktën 12 vjet.

Ka shenja të hershme të ndryshimeve në strukturën e trurit, por këto ende po hetohen.

Covid-19 gjithashtu bën gjëra të çuditshme për gjakun, duke përfshirë mpiksjen jonormale dhe dëmton rrjetin e tubave që mbajnë gjak rreth trupit.

Prof. Strain i tha BBC: "Teoria për të cilën po punoj është një plakje e parakohshme e enëve të vogla të gjakut që sjellin oksigjen dhe lëndë ushqyese në inde".

Por ai paralajmëroi që derisa të kuptojmë se çfarë është duke shkaktuar 'Long Covid' është e vështirë të kuptosh trajtimet.

A është kjo e pazakontë?

Lodhja post-virale ose një kollë post-virale janë të dokumentuara dhe të zakonshme .

Rreth një në 10 persona me ethe ka lodhje e cila zgjat me muaj.

Dhe madje ka pasur sugjerime që gripi, veçanërisht pas pandemisë së vitit 1918, mund të lidhet me simptoma të ngjashme me Parkinsonin.

"Me 'Long Covid' duket se ka simptoma më të gjera dhe numri i njerëzve duket të jetë shumë më i madh", thotë Prof Brightling.

Theksi sidoqoftë është te fjala "duket" pasi deri më tani do të kemi një pamje të vërtetë se sa njerëz janë infektuar, ne nuk do ta dimë saktësisht se sa të zakonshme janë këto simptoma, thotë ai.

Ai i tha BBC: "Veçantia e mënyrës se si virusi sulmon strehuesin dhe mënyrat e ndryshme që ai më pas ndryshon mënyrën e sjelljes së qelizave duket se janë duke u dhënë njerëzve infeksion më të rëndë se sa viruset e tjera dhe simptoma të vazhdueshme.

A do të shërohen plotësisht njerëzit?

Numri i njerëzve me 'Long Covid' duket se po bie me kalimin e kohës.

Sidoqoftë, virusi u shfaq në fund të vitit 2019 para se të ktehehej në pandemi në fillim të këtij viti kështu që ka mungesë të të dhënave afatgjata.

"Ne kemi kërkuar, qëllimisht, të ndjekim njerëzit për 25 vjet, unë sigurisht shpresoj që vetëm një numër shumë i vogël do të ketë probleme që tejkalojnë një vit, por dhe mund të gaboj," tha Prof Brightling.

Sidoqoftë, ekzistojnë shqetësime që edhe nëse njerëzit duket se shërohen tani, ata mund të përballen me rreziqe gjatë gjithë jetës.

Njerëzit të cilët kanë pasur sindromën e lodhjes kronike kanë më shumë të ngjarë ta kenë përsëri shqetësime.

Është ende e mundur që më shumë probleme mund të shfaqen në të ardhmen.

Organizata Botërore e Shëndetësisë ka paralajmëruar se inflamacioni i shkaktuar nga koronavirusi mund të çojë tek moshat e reja probleme me zemrën.

Çfarë duhet të bëjmë nëse kemi simptomat e 'Long Covid'?

NHS ka një "Planin tuaj të Rimëkëmbjes Covid" i cili ka këshilla, veçanërisht për ata që kishin nevojë për trajtim spitalor.

Rekomandon 4 mënyra se si të ndiehmi më pak të lodhur:

Ecni me ritëm të ngadalë dhe sigurohuni që të pushoni shumë.

Planifikoni ditët tuaja në mënyrë që aktivitetet tuaja më të lodhshme të shpërndahen gjatë gjithë javës

Përcaktoni përparësitë - mendoni për atë që duhet të bëni dhe çfarë mund të shtyhet

Flisni me mjekun tuaj nëse nuk shëroheni aq shpejt sa mund të prisni.

Disa kanë ngritur shqetësime se nuk ka mbështetje të mjaftueshme për njerëzit me 'Long Covid'.