Arkeologët gjetën një objekt intrigues në veri të Spanjës në vitin 2021 – një dorë bronzi nga epoka e hekurit, rreth 2000 vjet e vjetër, me katër rreshta simbolesh të çuditshme. Sipas hulumtimeve të reja, ky epigraf i lashtë lidhet me gjuhët e lashta paleohispanike dhe mund t’i përkiste linjës gjuhësore që më vonë u zhvillua në baskishten e sotme.

Në kohën kur u bë dora, zona ishte e banuar nga populli Vaskon, të cilët supozohej se nuk kishin të zhvilluar shkrimin. Kjo dorë tregon se ndoshta nuk është kështu.

“Analiza e detajuar gjuhësore tregon se këto shenja përfaqësojnë një nënsistem grafik të paleo-hispanike që ndan rrënjët e saj me gjuhën moderne baske dhe përfaqëson shembullin e parë të epigrafisë baske”, thonë shkencëtarët.

Orientimi i mbishkrimit, vrima e vogël në pjesën e sipërme dhe vendi ku u zbulua dora, tregojnë se vaskonianët e lashtë e varnin në hyrje të një ndërtese banimi. Simbolet janë gdhendur duke përdorur teknikën e grafitit, me të cilën fillimisht janë bërë vija, pas së cilës janë shpuar pika më të mëdha, shkruan Science Alert.

Nuk dihet se çfarë mjeti të saktë ka përdorur fisi për të bërë dorën prej bronzi, por shkencëtarët besojnë se, ndër të tjera, ata kanë përdorur një mjet të mprehtë hekuri si një furrë. Megjithëse nuk është e mundur të përkthehet i gjithë teksti, ekspertët kanë gjetur disa paralele interesante me baskishten moderne. Një nga lidhjet kryesore është fjala e parë në dorë, sorioneko, dhe fjala baske safirteko, që do të thotë fat i mirë.

“Teksti i këtij artifakti, i cili u gjet në hyrje të një ndërtese banimi, ndoshta simbolizonte rrethana të lumtura ose të favorshme. Është e mundur që dora të kishte një lloj rëndësie rituale ose kulturore”, thonë shkencëtarët.

Gjegjësisht, në zonat Baske dhe Iberike janë zbuluar disa artefakte nga epoka e hekurit që tregojnë pjesën e pasme të dorës së djathtë të hapur. Shkencëtarët thonë se ndryshimet në madhësinë e shkronjave dhe disa mospërputhje në gdhendjen e tyre tregojnë një qasje mjaft të pakujdesshme dhe të paplanifikuar ndaj shkrimit.

Ekspertët tani po vazhdojnë të analizojnë të ashtuquajturën Dora Irulegi, e quajtur sipas vendit ku u gjet, për të mësuar sa më shumë për zhvillimin e gjuhës së shkruar para ardhjes së romakëve.

“Ky mbishkrim tregon se vaskonët e dinin fjalën e shkruar, të paktën në një farë mase”, shkruajnë ekspertët.