Analizë nga Daniel Serwer, "Peacefare.net".

Sipas Përfaqësuesit të Lartë të BE-së, Borrell, takimi i së shtunës mes presidentit serb Vuçiç dhe kryeministrit të Kosovës Kurti ishte një sukses. Ai rezultoi në një “Aneks Zbatues” të Marrëveshjes për Rrugën e Normalizimit të Marrëdhënieve.

Ka dy probleme madhore: Fokusohet te procesi, jo tek thelbi dhe Serbia refuzoi sërish të nënshkruajë.

Proces, jo thelb

Risia kryesore procedurale është përfshirja e detyrimeve në të dy marrëveshjet në detyrimet e anëtarësimit të të dy vendeve në BE. Marrëveshja e re parashikon gjithashtu një grup monitorimi të kryesuar nga BE.

Këto dispozita kanë qenë të nënkuptuara gjatë gjithë kohës. Më shumë obligojnë BE-në sesa Serbinë dhe Kosovën. Për më tepër, detyrimi nuk shtrihet në njohjen e sovranitetit dhe integritetit territorial të Kosovës, pasi  marrëveshja e normalizimit është jashtë këtij standardi.

Aneksi i zbatimit gjithashtu e detyron Prishtinën që të fillojë negociatat “menjëherë” për vetë-menaxhimin e komunitetit serb në Kosovë. Ky riformulim i marrëveshjes së vitit 2013 për krijimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe ka dy veçori të dukshme:

Së pari: shmang formën specifike institucionale të origjinalit. Kjo në sytë e Prishtinës përfaqësonte një kërcënim potencial për sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës.

Së dyti: i referohet “komunitetit serb”. Kjo nënkupton se nuk vlen për komunat ekzistuese, por vetëm për ata brenda Kosovës që e konsiderojnë veten qytetarë serbë.

E para është qartë në avantazhin e Kosovës. E dyta është për Serbinë, pasi eliminon detyrimet ndaj shumicës  jo serbe.

Marrëveshja e re shton të tjera bukuri procedurale. Detyrimet e marrëveshjes origjinale duhet të zbatohen pavarësisht nga të tjerët dhe sipas radhës në të cilën ato përmenden. Asnjë nuk duhet të bllokohet. Gjithçka është e mirë.

Pa nënshkrim

Edhe një herë presidenti Vuçiç refuzoi të nënshkruajë marrëveshjen. Motivet e Vuçiqit janë të qarta. Ai i frikësohet reagimit të brendshëm në Serbi, ku mbretërojnë pasionet etnike nacionaliste dhe urrejtja ndaj shqiptarëve. Ai dëshiron të shmangë çdo barazi zyrtare me dikë që do të insistojë të identifikohet si Kryeministër i Republikës (së pavarur dhe sovrane) të Kosovës (ose ndoshta edhe Kosova, preferenca shqiptare).

 Zyrtarët e BE-së dhe SHBA-së do të donin që të besoni se kjo nuk ka rëndësi. Por ajo ka. Sipas ligjit ndërkombëtar, marrëveshjet e nënshkruara e detyrojnë një shtet. Të panënshkruarat jo.

Serbia mund të largohet nga të gjitha marrëveshjet me Kosovën, pasi ato janë të panënshkruara. Në fakt, nuk ka zbatuar shumë. As Kosova. Nënshkrimet do të bënin një ndryshim të madh. Prandaj Vuçiçi reziston.

Amerikanët dhe evropianët i kanë bërë presion shumë Kurtit që ta detyrojnë Kosovën. Ata i kanë mbajtur të mirat dhe e kanë kritikuar publikisht. Kjo u tregua. Ai është i gatshëm të nënshkruajë.

Brukseli dhe Uashingtoni kanë marrë një qasje të ndryshme me Vuçiçin. Gjithashtu tregohet. E kanë shpërblyer paraprakisht. Askush nuk kritikon devijimin e Serbisë drejt autokracisë apo korrupsionit të saj. Të dy e mirëpresin Vuçiçin dhe miqtë e tij për vizita dhe ofrojnë ndihmë të bollshme, duke përfshirë më shumë se një miliardë, kohët e fundit për rindërtimin e hekurudhës. Kjo zbutje i jep atij hapësirën diplomatike që i nevojitet për refuzimin e nënshkrimit. Edhe konferenca e donatorëve e premtuar në marrëveshjen më të fundit është me interes margjinal, pasi Serbia ka shumicën e asaj që dëshiron tashmë.

Çfarë mungon

Ne gjithmonë duhet të pyesim "çfarë mungon?" Kjo është shpesh më e rëndësishme në vlerësimin e një manovre diplomatike sesa ajo që është e dukshme. Këtu janë disa elementë që mungojnë:

Nuk ka reciprocitet. Serbia merr “vetëqeverisjen” e saj për qytetarët e saj në Kosovë, por shqiptarët që jetojnë në Serbinë jugore nuk kanë asgjë të krahasueshme me të.

Ndëshkimi i Serbisë kundër serbëve që marrin pjesë në institucionet e Kosovës nuk përmendet. Këtu përfshihen qeveritë komunale si dhe institucionet e Prishtinës, përfshirë Forcën e Sigurisë së Kosovës.

Nuk ka afate për të arritur qëllimet e përcaktuara. Marrëveshja e zbatimit është po aq e mirë sa orari i saj.

Ndërsa një nënshkrim në këtë marrëveshje mund të jetë njohje virtuale, kjo mundësi nuk përmendet, qoftë edhe si një qëllim i largët. As nuk ka ndonjë shenjë njohjeje nga pesë shtetet mosnjohëse të BE-së.

Një marrëveshje e fokusuar në proces pa nënshkrime i lë shumë negociatave të ardhshme. Ky është më shumë tymnajë sesa substancë. Ka më shumë gjasa të gjenerojë konfuzion të mëtejshëm sesa paqe./SYRI.NET