Presidenti serb Aleksandar Vuçiç pati një detyrë shumë të pakëndshme kur u takua me homologun e tij rus Vladimir Putin në Soçi javën e kaluar për t'u lutur që t’i jepte me një çmim më të ulët, gazin rus. Në të vërtetë, para se të udhëtonte për në Rusi, presidenti Vuçiç i kishte thënë shtypit serb se do të "kërkonte dhe lypte", shkruan Vuk Vuksanoviç për Euronews.

Në fund, Putin përmbushi kërkesën e mysafirit të tij serb, që do të thotë se presidenti serb do të ketë një problem më pak për t'u shqetësuar përpara zgjedhjeve të përgjithshme serbe të prillit 2022. Megjithatë, mbetet pyetja nëse do të ketë një çmim për t'u paguar.

Furnizimi me gaz i Serbisë

Pse ishte kjo një detyrë e pakëndshme për Vuçiqin? Se Serbia është plotësisht e varur nga Rusia për furnizimet e saj me gaz. Në vitin 2008, Rusia fitoi shumicën e aksioneve në NIS, kompaninë kombëtare të naftës dhe gazit të Serbisë.

Shitja u bë nën çmimin e tregut, në këmbim të mbrojtjes nga Rusia në OKB të pretendimeve për Kosovën dhe premtimit se Moska do të ndërtonte gazsjellësin Rrjedha e Jugut mbi territorin serb.

Hapja e gazsjellësit Turkstream në vitin 2021 konfirmoi realitetin e varësisë nga energjia. Megjithatë, në dritën e krizës së vazhdueshme energjetike në Evropë, Serbia tani ka frikë nga çmimet e larta të gazit rus.

Në vitin 2022, Serbia është e gatshme t'i nënshtrohet zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare, si dhe zgjedhjeve në kryeqytetin, Beograd. Presidenti Vuçiç dhe Partia e tij Progresive Serbe (SNS) janë pothuajse të sigurta se do të fitojnë. Por të dyja ende përballen me sfidat e pandemisë COVID-19 dhe ekonominë, të cilat nuk duhet të përjetojnë një rënie të madhe derisa të konsolidojnë pushtetin.

Udhëheqja serbe duhet të tregojë se pavarësisht pandemisë, ekonomia është ende në rritje. Kjo ishte arsyeja kryesore pse qeveria përqafoi me entuziazëm financimin kinez, pavarësisht degradimit që pasoi në standardet mjedisore dhe të punës.

Emiratet e Bashkuara Arabe janë gjithashtu të dobishme si një burim parash dhe një instrument promovimi vendas. Megjithatë, çmimi i lartë i gazit do t'i ndërlikonte gjërat.

Arsyeja e parë për shqetësimin e Vuçiqit ishte më e menjëhershme: fillimi i sezonit të ftohtë. Çmimet e larta të gazit çojnë në kosto më të larta për ngrohje, energji elektrike dhe sende ushqimore: të gjitha gjërat që votuesit vëzhgojnë në prag të zgjedhjeve. Në mesin e nëntorit, çmimet e larta të ushqimeve dhe energjisë e shtynë normën e inflacionit në 6.6 për qind.

E përditshmja proqeveritare serbe Večernje novosti, pavarësisht se njihet për lavdërimet jokritike dhe hiperbolike të lidershipit serb dhe lidhjeve serbo-ruse, dha një pasqyrë të saktë të shqetësimit të Serbisë përpara takimit Putin-Vuçiç.

Konsumi i gazit serb është dyfishuar në krahasim me vitet e mëparshme. Serbia i ka paguar Rusisë 270 dollarë për 1000 metër kub sepse, që nga koha sovjetike, Serbia e bleu gazin rus bazuar në një sistem ku 100 për qind e çmimit rrjedh nga formula e naftës.

Në dritën e krizës energjetike, korporata shtetërore ruse energjetike Gazprom propozoi që çmimi të përcaktohej 30 për qind nga formula e naftës, 70 për qind nga çmimet e tregut spot, gjë që do të bënte që Serbia të tarifohej rishtazi 790 dollarë për 1000 metër kub.

Kjo është shumë për lidershipin serb. Po kështu është edhe propozimi alternativ, sipas të cilit çmimi do të përcaktohej 70 për qind nga formula e naftës dhe 30 për qind nga çmimet e tregut spot: në përgjithësi, 510 dollarë (451 euro) për 1000 metër kub.

Një detyrë jo aq e lehtë

Kreu i shtetit serb shpresonte të siguronte një marrëveshje të re, në të cilën Serbia do të blinte tre miliardë metra kub gaz natyror rus në vit për dhjetë vjet. Media pro-qeveritare në Serbi hodhi poshtë idenë se Vuçiç mund të siguronte një çmim më të drejtë të gazit rus sesa kishin vende si Gjermania, Bjellorusia dhe Armenia.

Dallimi ishte se Gjermania është një klient i madh i gazit rus, me një kontratë furnizimi afatgjatë,dhe Bjellorusia dhe Armenia janë aleatët e Rusisë në hapësirën post-sovjetike.

Më e rëndësishmja, ndërsa Serbia këmbënguli se fokusi do të ishte në furnizimin me gaz, zëdhënësi presidencial i Rusisë Dmitry Peskov deklaroi se të dy udhëheqësit do të diskutonin për lidhjet dypalëshe, me energjinë që do të ishte vetëm një nga çështjet që do të trajtoheshin.

Pse është kjo e rëndësishme?

Vitin e kaluar, Serbia bëri një rikthim të lehtë drejt Rusisë për shkak të zgjedhjes së Joe Biden në SHBA. Megjithatë, viti 2020 ishte një vit shumë i keq për lidhjet serbo-ruse. Putin nuk e harroi këtë.

Çfarë ndodhi në 2020? Putinit nuk i pëlqente ideja që Vuçiç po përpiqej të zgjidhte mosmarrëveshjen e Kosovës me ndihmën e Donald Trump, që nënkuptonte se Moska do të humbiste një nga asetet e saj të fundit në Ballkan dhe e zhvendoste Beogradin drejt Uashingtonit.

Për të fituar favorin e Perëndimit, tabloidet pro-qeveritare në Serbi fajësuan lojtarët pro-rusë për nxitjen e protestave të dhunshme kundër bllokimit në verën e vitit 2020.

U anuluan gjithashtu stërvitjet ushtarake trepalëshe me Rusinë dhe Bjellorusinë. Ndërkohë, Kina zëvendësoi Rusinë si partneri kryesor joperëndimor i Serbisë.

Putini nuk harroi sesi Vuçiç u përpoq ta mashtronte kur mendoi se do të merrte një pazar më të mirë nga Perëndimi. Takimi pothuajse me siguri u përdor për të disiplinuar Vuçiçin.

Sidoqoftë, Vuçiç mori atë që donte. Pas takimit u njoftua se çmimi i gazit për Serbinë do të mbetet në 270 dollarë dhe sasia e gazit të dorëzuar do të rritet për gjashtë muajt e ardhshëm.

Askush nuk e di se çfarë do të ndodhë pas përfundimit të këtyre gjashtë muajve. Por Vuçiç mori një dhuratë nga Putini për sezonin e ngrohjes -- dhe për zgjedhjet. Vuçiç gjithashtu mund të promovojë veten tek zgjedhësit e tij si një udhëheqës i aftë që gëzon miqësinë e Rusisë vëllazërore.