Temperaturat e oqeanit në ‘Great Reef Barrier' arritën nivelin e tyre më të lartë në 400 vitet e fundit gjatë dekadës së fundit, sipas studiuesve, që paralajmëruan se shkëmbi nënujor ka të ngjarë të mos mbijetojë nëse ngrohja planetare nuk ndalet, raporton AP.

Gjatë asaj kohe, midis 2016 dhe 2024, Reef Barrier, ekosistemi më i madh në botë i shkëmbinjve koralorë dhe një nga më të ndryshmet biodiversal, pësoi zbardhjen masive të koraleve. Kjo është kur temperaturat e ujit nxehen shumë dhe koralet largojnë algat që u japin atyre ngjyrë dhe ushqim, dhe ndonjëherë vdesin.

 Në fillim të këtij viti, sondazhet ajrore të mbi 300 shkëmbinj nënujorë në sistemin jashtë bregut verilindor të Australisë, gjetën zbardhje në zonat e cekëta të ujit që përfshijnë dy të tretat e shkëmbinjve nënujorë, sipas Autoritetit të Parkut Detar të Gumëve Barrier të Madh.

Studiuesit nga Universiteti i Melburnit dhe universitete të tjera në Australi, në një punim të botuar të mërkurën në revistën Nature, ishin në gjendje të krahasonin temperaturat e fundit të oqeanit me ato historike, duke përdorur mostra të skeletit koral nga Deti Koral për të rindërtuar të dhënat e temperaturës së sipërfaqes së detit nga viti 1618 deri më 1995. Ata e bashkuan këtë me të dhënat e temperaturës së sipërfaqes së detit nga viti 1900 deri më 2024.

Ata vëzhguan temperatura kryesisht të qëndrueshme para vitit 1900 dhe ngrohje të qëndrueshme nga janari në mars nga 1960 më 2024. Dhe gjatë pesë viteve të zbardhjes së koraleve në dekadën e kaluar - gjatë 2016, 2017, 2020, 2022 dhe 2024 - temperaturat në janar dhe mars ishin dukshëm më të larta se çdo gjë që daton që nga viti 1618, zbuluan studiuesit. Ata përdorën modele klimatike për t'ia atribuar shkallën e ngrohjes pas vitit 1900,  ndryshimit klimatik të shkaktuar nga njeriu. I vetmi vit tjetër pothuajse aq i ngrohtë sa vitet e zbardhjes masive të dekadës së kaluar ishte viti 2004.

 “Gumi është në rrezik dhe nëse nuk devijojmë nga kursi ynë aktual, brezi ynë ka të ngjarë të jetë dëshmitar i vdekjes së një prej atyre mrekullive të mëdha natyrore,” tha Benjamin Henley, autori kryesor i studimit dhe një lektor i menaxhimit të qëndrueshëm urban në Universitetin e Melburnit. "Nëse i bashkoni të gjitha provat... ekstremet e nxehtësisë po ndodhin shumë shpesh që ato korale të përshtaten dhe të evoluojnë në mënyrë efektive."

Në të gjithë botën, shkëmbinjtë nënujorë janë çelësi për prodhimin e ushqimeve të detit dhe turizmin. Shkencëtarët kanë thënë prej kohësh që humbja shtesë e koraleve ka të ngjarë të jetë një viktimë e ngrohjes në të ardhmen, pasi bota i afrohet pragut 1.5 gradë Celsius (2.7 gradë Fahrenheit) që vendet ranë dakord të përpiqen të vazhdojnë ngrohjen sipas marrëveshjes së klimës së Parisit të vitit 2015.

Edhe nëse ngrohja globale mbahet nën objektivin e Marrëveshjes së Parisit, të cilin shkencëtarët thonë se Toka është pothuajse e garantuar për të kaluar, 70% deri në 90% e koraleve në të gjithë globin mund të kërcënohen, thanë autorët e studimit. Si rezultat, shkëmbinj nënujorë koralorë të ardhshëm ka të ngjarë të kenë më pak diversitet në speciet e koraleve – gjë që tashmë ka ndodhu,  pasi oqeanet janë bërë më të nxehtë.

Shkëmbinj nënujorë koralorë kanë evoluar gjatë çerek shekullit të kaluar në përgjigje të ngjarjeve zbardhuese, si ato që nënvizuan autorët e studimit, tha Michael McPhaden, një shkencëtar i lartë i klimës në Administratën Kombëtare të Oqeanit dhe Atmosferës, i cili nuk ishte i përfshirë në studim. Por edhe korali më i fortë së shpejti mund të mos jetë në gjendje t'i rezistojë temperaturave të ngritura, që priten nën një klimë të ngrohtë me "rritje të pamëshirshme të përqendrimeve të gazit serrë në atmosferë", tha ai.

Barriera e Madhe Reef shërben si një burim ekonomik për rajonin dhe mbron nga stuhitë e forta tropikale.

Ndërsa koralet më tolerante të nxehtësisë zëvendësojnë speciet më pak tolerante ndaj nxehtësisë,  në xhunglën shumëngjyrëshe nënujore të ylberit. McPhaden tha se ekziston "shqetësim i vërtetë" për humbjen e pritshme ekstreme të numrit të specieve dhe zvogëlimin e sipërfaqes, që mbulon masivi shkëmbor më i madh në botë.

"Është kanarina në minierën e qymyrit, për sa i përket ndryshimeve klimatike," tha McPhaden.