Venecia, Itali - Artisti dhe kuratoret që përfaqësojnë Izraelin në Bienalen e Venecias të këtij viti njoftuan të martën se nuk do të hapin ekspozitën e pavijonit izraelit derisa të ketë një armëpushim në Gaza dhe një marrëveshje për lirimin e pengjeve.

“Arti mund të presë, por gratë, fëmijët dhe njerëzit që jetojnë në ferr nuk munden”, thanë kuratoret në një deklaratë së bashku me artistin që shprehte tmerrin si për gjendjen e palestinezëve në Gaza, ashtu edhe për të afërmit e pengjeve të marra nga Izraeli.

Vendimi i tyre, i vlerësuar si i guximshëm nga kuratori kryesor i festivalit, u postua në një tabelë në dritaren e pavijonit kombëtar izraelit në ditën e parë të paraqitjeve paraprake të mediave, vetëm disa ditë përpara se të shtunën të hapet panairi i artit bashkëkohor të Bienales.

Izraeli është ndër 88 pjesëmarrësit kombëtarë në Bienalen e 60-të të Venecias, e cila zhvillohet nga 20 prilli deri në 24 nëntor.  Ekspozita në pavijonin kombëtar izraelit ishte titulluar “(M)otherland” nga artistja Ruth Patir.

Edhe para shfaqjes paraprake, mijëra artistë, kuratorë dhe kritikë kishin nënshkruar një letër të hapur duke i bërë thirrje Bienales të përjashtonte pavijonin kombëtar izraelit nga shfaqja e këtij viti për të protestuar kundër luftës së Izraelit në Gaza. Ata që kundërshtonin praninë e Izraelit ishin zotuar gjithashtu të protestonin në vend.

Ministri i Kulturës i Italisë e kishte mbështetur me vendosmëri pjesëmarrjen e Izraelit dhe panairi po hapej mes sigurisë jashtëzakonisht të shtuar.

I shkruar në anglisht, njoftimi i të martës për hapjen e vonuar të Izraelit thoshte: "Artisti dhe kuratoret e pavijonit izraelit do të hapin ekspozitën kur të arrihet një marrëveshje armëpushimi dhe lirim të pengjeve". Dy ushtarë italianë qëndronin roje aty pranë.

Në një deklaratë, Patir tha se ajo dhe kuratoret donin të tregonin solidaritet me familjet e pengjeve "dhe komunitetin e madh në Izrael që po bën thirrje për ndryshim".

“Si artist dhe arsimtar, kundërshtoj me vendosmëri bojkotin kulturor, por kam një vështirësi të konsiderueshme në prezantimin e një projekti që flet për cenueshmërinë e jetës në një kohë shpërfilljeje të pamatur ndaj saj”, tha Patir në deklaratë.

Patir, i cili qëndroi në Venecia të martën, nuk pranoi komente të mëtejshme, ashtu si organizatorët e Bienales.

Adriano Pedrosa, kuratori brazilian i shfaqjes kryesore në Bienale, e vlerësoi gjestin.

“Është një vendim shumë i guximshëm,” tha Pedrosa për Associated Press. "Unë mendoj se është gjithashtu një vendim shumë i mençur", sepse është "shumë e vështirë të prezantosh një vepër në këtë kontekst të veçantë".

Pavionet kombëtare në Venecia janë të pavarura nga shfaqja kryesore dhe çdo komb vendos shfaqjen e vet.

Artistët palestinezë po marrin pjesë në aktivitete shtesë në Venecia dhe veprat e tri artistëve palestinezë do të shfaqen në shfaqjen kryesore të Pedrosa, të titulluar "Stranieri Ovunque - Të huajt kudo", e cila ka një mbizotërim të artistëve nga jugu global.

Pedrosa, drejtori artistik i Muzeut të Artit të Sao Paulos të Brazilit, tha se një nga artistët palestinezë, Khaled Jarrar me seli në Nju Jork, nuk erdhi dot në Venecia sepse nuk mund të merrte një vizë.

Kuratorët e pavijonit izraelit, Mira Lapidot dhe Tamar Margalit, thanë se po e vononin hapjen e ekspozitës për shkak të "luftës së tmerrshme që po shpërthen në Gaza", por se ata shpresonin se kushtet do të ndryshonin në mënyrë që ekspozita të hapej për publikun.

“Nuk ka fund në horizont, vetëm premtimi për më shumë dhimbje, humbje dhe shkatërrim. Ekspozita është ngritur dhe pavijoni është në pritje të hapjes”, thanë ata. Për momentin nga dritarja e pavijonit shihet një video vepër e realizuar nga Patir.

Gjeopolitika nuk është e panjohur për Bienalen. Festivali italian dekurajoi dhe më pas ndaloi pjesëmarrjen e Afrikës së Jugut gjatë aparteidit. Artistët rusë tërhoqën pjesëmarrjen e tyre në vitin 2022 për të protestuar kundër pushtimit të Ukrainës nga Kremlini, dhe Bienalja tha se Rusia nuk kërkoi të merrte pjesë në edicionin e këtij viti.

Lufta në Gaza shpërtheu pasi Hamasi dhe Xhihadi Islamik kryen një sulm ndërkufitar më 7 tetor që vrau 1200 njerëz në Izrael dhe rrëmbyen 250 të tjerë.

Ofensiva hakmarrëse e Izraelit në Gaza ka vrarë deri më tani mbi 33,700 palestinezë, sipas zyrtarëve lokalë të shëndetësisë, duke shkaktuar shkatërrim të gjerë. Kombet e Bashkuara kanë paralajmëruar për urinë e afërt në Gazën veriore.