“Turma qe? mundi t’i shpe?toje? ndaloi mbrapa monumentit, rreth 300-400 vete? te? mbetur filluan pe?rse?ri thirrjet: Enver-Hitler! Liri- Demokraci! Poshte? Diktatura! Nuk zgjati shume? dhe erdhe?n “IFAT”, filloi KREHJA. Pe?rse?ri pe?rdorimi i lopatave xheniere, shkelma, pe?rplasje ne? toke?, brinje? te? thyera, turinj te? enjtur e te? gjakosur, klithma, re?nkime e thirrje pe?r ndihme? qe? shuheshin nga goditja pasardhe?se.

Gjaku te? te? rinjve te? Tirane?s ne? ate? mesnate? te? 2-korrikut lajme?ronte agimin e lirise?”, shkruan Demalia në postimin e tij.

Kështu e kujton Ilir Demalia 2 korrikun 1990, datë kur mijëra shqiptarë u dyndën nëpër ambasada me qëllim largimin nga vendi.

25 vite më pas ai rikujton atë ditë, përmes një rrëfimi të shkëputur nga libri “Guri fundit i dominosë”.

Marre? nga libri “Guri fundit i dominose”

Kapitulli IV
2 korrik 1990
Me? 2-korrik-1990, kalendari i Kampionatit Bote?ror te? Futbollit kishte pushim. Mos ndoshta edhe FIFA kishte dore? si “agjenture?” e huaj ku me qe?llim kishte le?ne? 2-korrikun-1990 si dite? pushimi sipas logjike?s se? Alise?, Bengasit, Gjonit, zyrtare?ve, analiste?ve, si she?rbim agjenturash pe?r te? kombinuar me 2-korrikun e Kosove?s, kur ky kalendar ishte pe?rcaktuar para se te? binin regjimet e Lindjes?!

Rreth ore?s 8:00 u nisa pe?r ne? pune? pe?r tek stacioni i Banke?s se? Shtetit ne? ke?mbe?, nga ku merrja autobusin pe?r te? shkuar ne? Kinostudio. Marr rruge?n mbas Ministrise? se? Arsimit ne? drejtim nga Lidhja e Shkrimtare?ve. Tek ambasada turke shikoj police?, civile? dhe nje? kamion plehrash i futur brenda porte?s pjese?n e parme te? kamionit. Kate?r vete? kishin shpe?rthyer porte?n duke thyer xhamin e pe?rparme? dhe ishin strehuar ne? ambasade?.

Ne? Kinostudio, si zakonisht shkova te? pi kafen aty ku mblidheshim c?do me?ngjes, kur vjen lajmi tjete?r, nje? kamion tip “tatra” kishte shpe?rthyer kangjellat e mbrapme te? ambasade?s italiane. Ishim Shke?lqim Daja, Armandi, Artani, jamarbe?ri (Madu), Reizi, Leci e te? tjere?. Drejt nesh po vinte Namik Prizreni, sekretari i Partise? se? dege?s se? prodhimit. I drejtohem Duhijes, banakieres se? kafes:

– Duhije nje? aranxhate? te? ftohte? pe?r shokun Namik, se po na merr flake? Partia nga temperaturat e larta!
Namik Prizreni u pe?rgjigj: – Me ke?to temperatura qe? ka more? kjo kohe? me? duket se po na djeg pe?r se? gjalli.
Filloj e qeshmja, e folura ishte tashme? pa fre. Armandi Xhuli pas dy dite?sh do te? hynte ne? ambasade?n italiane. Shke?lqim Daja ishte ai qe? mbas ikjes tone? do te? pe?rplasej haptas me Xhelil Gjonin e Foto C?amin ne? mbledhjet e Kinostudios.

Zbrita nga Kinostudio tek stacioni Banke?s se? Shtetit ne? qe?nde?r. Tashme? hapur shihje te? rinj me bic?ikleta, me vrap e me nxitim. Disa shkonin nga Rruga e Kavaje?s, disa merrnin Bulevardin pe?r nga Rruga e Elbasanit, pyesnin nje?ri tjetrin: “O me, si ishte anej ka italjonja, a bohet gjo?” Tjetri: “jo me pri anej po vij, ja pallarim (shkojme?) ke?nej ka rruga e ambasadave mo mire?!” Mora Rruge?n e Kavaje?s, shkova tek miqte? e mi Dindajt, qe? jetonin ne? rruge?n ne? zone?n e ambasadave. Shtyva porte?n e hekurit, pe?rballe? ishte Leonardi dhe i ve?llai Bardhyli. Po ne? ke?te? nate?, Bardhylit do t’i hynin dy djemte? ne? ambasada, Titi dhe Marko megjithe? nipin e Bardhylit, djalin e ve?llait tjete?r, Grigorin. Marko dhe Grigori ishin me grupin e pare? qe? godite?n me tulla dhe gure? policine?. Bardhyli do te? hynte ne? ambasade?n greke se? bashku me te? shoqen Niqin, dhe mbese?n Irme?n, motre?n e Grigorit.

Babai i Dindajve, Grigor Dindi, kishte emigruar ne? Amerike? ne? fillim te? viteve 1900, ishte nga ata qe? kishin sjelle? flamurin shqiptar nga Amerika pe?r pavare?sine?, pjese?marre?s me fonde financiare dhe lufte?tar ne? Kryengritjen e Male?sise? se? Madhe me? 1911. Kur ishte kthyer nga Amerika pe?r pushime ne? vitet ‘30 ne? Pe?rmet, i kishte re?ne? priftit me shpulle? pse ke?ndoi psallmin ne? greqisht. Sot e kemi kryepeshkopin janullatus qe? psallm greqisht ne? mes te? Tirane?s dhe ne? mbare? Shqipe?rine?. Bardhyli vete? ne? moshe?n 17 vjec?are kishte shkuar si ane?tar i Ballit Kombe?tar pe?r te? luftuar ne? Kosove? me? 1944 se?bashku me djalin e halle?s se? tij Napolon Tasi, djali i Koc?o Tasit, deputet i Parlamentit 1920-1924, nje? nga pe?rfaqe?suesit e mendimit filozofik te? kohe?s. I shkolluar ne? Rome? pe?r drejte?si, njohe?s i idealizmit platonik dhe shkolle?n e mesme e kishte mbaruar ne? Athine? se? bashku me te? ve?llain i tij Arqile Tasi, i cili kishte studiuar pe?r avokat ne? Boston. Te? dy u de?nuan me? 1945. Arqileja vdiq ne? burg, nde?rsa, Koc?o, u largua nga jeta me? 1966 pak muaj pas daljes nga burgu pasi kishte kryer 21 vjet si i burgosur politik.

Ndejta pak duke biseduar me ve?lleze?rit Dindi dhe u largova. Ishte ora rreth 15:00. Rruga Ske?nderbej dukej e qete?. Rreth ke?saj ore nuk dukej ndonje? ngarkese? e forcave te? rendit.

Pasi pushova pe?r rreth dy ore? ne? shte?pi, mbasdite rreth ore?s 17:00 u nisa tek Gavrosh Levonja, aty de?gjonim rregullisht “Meshe?n” – “Ze?rin e Amerike?s”. Ishte Gen Nikaj dhe profesor Fatmir Mec?ule. “VOA”, njoftoi pe?r zhvillimet ne? Kosove? dhe ne? Shqipe?ri. Po de?gjonim “Meshe?n” qe? vinte pe?rtej Atlantikut. Ne? ke?te? kohe? de?gjohet zhurme? nga drejtimi i rruge?s se? ambasadave qe? nuk ishte me? shume? se 300 metra nga shte?pia e Levonje?s. Dalim tek kryet e rrugice?s se? Levonje?s ne? Rruge?n e Kavaje?s, shikojme? makina te? policise? drejt rruge?s se? ambasadave. Nisem pe?r atje, shoh qe? rruge?t nuk ishin bllokuar, njere?zit qarkullonin lirisht. Ishte shpe?rthyer me kamion tip skoda muri i mbrape?m i ambasade?s gjermane, nga ku kishin hyre? brenda rreth 30 vete? dhe te? tjere? qe? kishin qene? mbrapa makine?s. Me vone? u mor vesh se makina qe? i kishte re?ne? murit drejtohej nga Ylli Bodinaku. Ne? kamion ishte ngarkuar dhe nje? qingj si “kurban”…

Pjesa nga mbrapa ambasade?s gjermane ishte bllokuar, nde?rsa rruga Ske?nderbej ku edhe ishin hyrjet qe?ndrore te? ambasadave ishte e lire. Vihej re dukshe?m shtimi i njere?zve ne? mase ne? ate? rruge?. Qarkullimi ne? rruge?n Ske?nderbej u be? gjithmone? e me? i dendur. Filluan kape?rcimet e para tek ambasadat c?ekosllovake, franceze, bullgare, nga rrethimet e kangjellave ballore te? ambasadave ne? rruge?n Ske?nderbej. Mysafire?t e shumte? te? rruge?s se? ambasadave brohorisnin e duartrokisnin mbas c?do kape?rcimi kangjellash. Vazhdoi ky ritual pe?r rreth dy ore? pas shembjes se? murit te? ambasade?s gjermane. Police?t ishin komplet te? tulatur dhe te? hutuar, reagonin formalisht. Rreth ore?s 21:30- 22:00 nje? shpe?rthim i fuqishe?m u de?gjua ne? pjese?n e mbrapmete? ambasade?s greke. Nga rruga Ske?nderbej nga nje? rruge? e shkurte?r ane?sore e ambasade?s greke qe? e ndante me bullgaren dhe qe? lidhte me rrugicat e tjera pas stabilimentit, dallohej nje? kamion tjete?r qe? kishte shpe?rthyer murin ngjitur me? porte?n e dyte? fundore te? ambasade?s greke. Shpe?rthimi ishte shume? i fuqishe?m, shoqe?ruar me thirrje URRAAAAAA! FITORE! FITORE! U de?gjuan te? shte?na arme?sh. Demonstruesit nuk ndaleshin,filluan te? qe?llojne? me gure? dhe tulla drejt forcave te? policise?. Ata qe? ishin ne? rruge?n Ske?nderbej pe?rfituan nga rasti nga qe? ve?mendja u pe?rqendrua ne? pjese?n mbrapa ambasadave greke dhe gjermane u fute?n ne? pjese?t e parme te? ambasadave. Policia ishte komplet jashte? kontrollit. Filluan thirjet LIRI-DEMOKRACI! POSHTe? DIKTATURA! ENVER-HITLER! Nga ballkonet e pallatit te? diplomate?ve de?gjoheshin thirrjet e familjare?ve te? diplomate?ve, ASSASINO! KILLERS!, klithma, thirrje, ulurima, te? shte?na arme?sh, njere?zit pe?rse?ri nuk largoheshin nga rruga Ske?nderbej. Tashme? nga pjesa e mbrapme kishin hyre? rreth 100-140 vete? ne? territoret e ambasadave greke dhe gjermane pas shpe?rthimit te? dyte? te? murit te? pase?m nga porta jug-pere?ndimore e ambasade?s greke.

Skoda e Ylli Bodinakut, ne? momentin qe? c?au murin e ambasade?s gjermane, 2 korrik 1990.
Nga rruga Ske?nderbej ne? sallonin e ambasade?s gjermane dalloheshin le?vizje te? diplomate?ve pe?r te? ndihmuar te? strehuarit. Sic? more?m vesh, nje? djale? i ri ne? tentative?n pe?r te? kaluar murin ishte plagosur re?nde? nga arme? zjarri dhe ishte ne? rrezik pe?r jete?n. Duke pare? se gjendja e tij ishte e re?nde?, diplomate?t gjermane? e de?rguan ne? spital duke e ruajtur vete? njere?zit e ambasade?s si i strehuar politik.

Lothar Parzeller punonje?s i sigurimit te? ambasade?s gjermane ne? lidhje me vrasjen e 17 vjec?arit Artin Basha nate?n e 2 korrikut 1990, me? shkruan ne nje? email vite me? pas:
“Qe? nga momenti qe? kamioni hyri ne? ambasade? ne kishim nje? te? c?are? te? madhe ne? murin e mbrape?m te? oborrit. Ne? ane?n e jashtme te? murit u shfaqe?n njere?zit e Sigurimit pe?r te? ndaluar refugjate?t te? hynin ne? territorin e ambasade?s.

Ate? nate? nje? grup i madh provonte te? hynte nga e c?ara e murit pe?r tu strehuar ne? ambasade?. Sigurimi nuk mundi t’i ndaloje? dhe shume? prej tyre hyne? bre?nda. Ne de?gjuam te? shte?na pe?rpara murit por nuk pame? te? plagosur. Nje? djal i ri nga ky grup u rre?zua pe?rtoke? pak metra pasi kishte hyre? ne? territorin e ambasade?s. Ne e ndihmuam ate? dhe e ngrite?m duke e mbajtur dhe futur ne? nje? dhome? te? ambasade?s. Kujtoj se ishte shume? i zbehte?. Une? pashe? dy vrima te? vogla ne? trupin e tij, nje? ne? krahun e djathte? ne? nivelin e stomakut, dhe nje? ne? krahun e majte? ne? nivelin e mushke?rise?. Kur ai mori fryme?, poc?a te? vogla ajri i dole?n nga krahu i majte?.

Ne vendose?m ta de?rgojme? ne? spital me nje? makine? te? ambasade?s.
Nde?rkohe? qe? ai ishte ne? operacion ne shikonim nga dera qe? te? ndalonim Sigurimin qe? mos ta merrte ate?. Me? kujtohet shume? mire? qe? ata erdhe?n dy here? bre?nda 24 ore?ve qe? ta merrnin ate?…

Ne? fund ne more?m urdhe?r nga ambasada qe? te? largohemi nga spitali pe?rndryshe do te? jete? me rrezik pe?r ne.
Gjate? kohe?s atje une? u miqe?sova me nje? doktor. Disa dite? me? pas ai na informoi qe? disa ore? pasi ne u larguam nga spitali arrite?n njere?zit e Sigurimit dhe djali vdiq.”

Si ka ndodhur realisht? Nuk ka asnje? version zyrtar apo hetim pe?r te? vetmen vrasje te? ngjarjes se? ambasadave deri me? sot. Ne? te? kunde?rt, shteti shqiptar i asaj kohe u mundua ta fshehe? ke?te? vrasje duke mos dhe?ne? as nje? njoftim. Kjo del edhe nga takimi me intelektuale?t ne? gusht 1990, kur Sali Berisha i drejtohet Ramiz Alise? ne? lidhje me fshehjen e ke?saj ngjarjeje. Ramiz Alia ne? replike? me Sali Berishe?n nde?rmjet te? tjerave thote?:

“Jo. Jo Sali… Ti po ngrihesh me nje? teze? te? drejte? qe? informacioni duhet te? jete? i drejte?. Ti si thua qe? ky djale?… duhet te? ishte ke?shtu. Dakord jam me ty. E para e pune?s. Ai djale? nuk ju erdhi ate? dite? ne? spital se e di mire? ke?te? c?e?shtje. Ai djale? u plagos kur hyri makina me vrull, hodhi… domethe?ne?, c?au murin e ambasade?s dhe nje? polic qe?lloi. Bukur. Qarte?. Po ai djale? ka ndenjtur tri dite? ne? ambasade?n gjermane dhe pas tri dite?sh ka ardhur ne? spital. Ke?shtu e?shte? historia”.

Nga zbardhja e takimit te? Ramiz Alise? me intelektuale?t ne? gusht 1990 Ramiz Alia pranon ne? baze? te? informacionit qe? i e?shte? de?rguar si kryetar shteti se polici ka shte?ne? me arme?. Por, ne? ane?n tjete?r do te? faje?soje? personelin e ambasade?s pe?r vdekjen e 17 vjec?arit, ku sipas tij e mbajte?n tri dite? ne? ambasade? dhe me? pas e solle?n ne? spital, ate?here? kur nuk kishte me? shpe?tim.

Aksidentalisht apo me qe?llim, plumbi qe? mori Artin Basha ka dale? nga pistoleta e policit te? she?rbimit.

Nga te? gjithe? de?shmitare?t e she?rbimit spitalor, nga te? strehuarit ne? ambasade?, nga personeli i ambasade?s dhe nga raportet pe?r ngjarjen, Artin Basha e?shte? de?rguar ne? spital nate?n midis 2 dhe 3 korrikut 1990. Nuk ka mundur t’i jetoje? plage?s se? marre?, megjithe? she?rbimin she?ndete?sor te? spitalit nume?r 2. 17 vjec?ari Artin Basha ka nde?rruar jete?, me? date?n 4 korrik 1990.

Dilaver Bengasi, drejtor i pe?rgjithshe?m i Policise? se? Shtetit nga viti 1985-1990, ku me? pare? kishte qene? hetues deri edhe kryetar i Hetuesise? se? Tirane?s ne? vitet 1973-1983, ne? librin e tij “Enigma e 2 korrikut ‘90” mundohet te? manipuloje? ke?te? vrasje

duke le?ne? te? kuptohet, se Artin Basha e?shte? qe?lluar nga personeli

i ambasade?s. Bengasi shkruan:

“Kjo viktime? e vetme e 2 korrikut mban dhe enigme?n e vet. Mjaft pyetje profesionale, pe?r rrethanat e pafavorshme te? asaj ndodhie mbeten pa pe?rgjigje, sic? mund te? jene?: Kur dhe kush e plagosi? Ne?se u plagos jashte? rrethimit te? ambasade?s aq re?nde?, sa pe?rfundoi ne? vdekje, si mundi qe? te? shkoje? deri ne? mjediset e brendshme te? ambasade?s?”37

Ambasadori Werner Daum, me? ka treguar se police?t e sigurise? se? ambasade?s nuk ishin te? armatosur dhe nuk kishin arme?, ke?te? nuk e lejonte vendi prite?s Shqipe?ria.

Nate?n e 2-korrikut polici shqiptar ka hyre? me arme? ne? territorin e ambasade?s dhe e?shte? c?armatosur nga njere?zit e sigurimit te? ambasade?s, te? cilit i e?shte? marre? arma dhe e?shte? mbajtur ne? ambasade? pe?r disa ore?. Me? pas arma e?shte? dore?zuar ne? Ministrine? e jashtme nga punonje?sit e ambasade?s.

Pe?rse nuk u be? hetim pe?r ke?te? ngjarje ku mund te? verifikohej fare lehte? plumbi ne? trupin e Artin Bashe?s?! Pe?rse nuk u be? ekspertiza e pistolete?s se? policit qe? u mbajt pe?r disa ore? nga personeli i sigurimit te? ambasade?s, kur ky u fut ne? territorin e saj me pistolete?, dhe arma e tij me? pas u dore?zua ne? Ministrine? e jashtme?!!

Nga te? gjitha rrethanat arrihet lehte?sisht ne? konkluzionin: se Artin Basha, ka pe?suar vdekjen nga arma e policise? se? shtetit, e zbrazur nga polici i Dilaver Bengasit. A ka ndodhur kjo aksidentalisht nga rrethanat apo me qe?llim, kjo i takonte te? merreshin organet e drejte?sise?, ashtu si dhe shume? krime te? tjera gjate? ke?saj periudhe qe? jane? ne? shkelje me ligjet e vete? shtetit te? asaj kohe, si vrasjet ne? kufi, dhunimet, torturat, presionetpsikologjike e te? tjera e te? tjera. Kjo nuk ka ndodhur dhe nuk do te? ndodhe?. Sot ne? 2015, po flitet pe?r dekriminalizimin, ne pe?rse?ri

37. Dilaver Bengasi, “Enigma e 2 korrikut 90’, botimi “BK”, Tirane? 2003, f. 73.
kemi ze?vende?sministe?r te? brendshe?m Ilir Mustafarajin qe? ishte ne? te? nje?jtin funksion ne? korrik 1990.

Njere?zit nuk largoheshin nga rruga Ske?nderbej. Filluan thirrjet Liri-Demokraci! Enver-Hitler! Vazhdonin tentativat pe?r t’u futur ne? ambasada. Rruga Ske?nderbej tashme? mund te? kishte rreth 1000 vete? plus shume? me? shume? ne? Rruge?n e Kavaje?s qe? lidhej me rruge?n Ske?nderbej. Ata qe? u fute?n ne? ambasade?n greke, kalonin murin e ambasade?s gjermane. Shqiptare?t “hoqe?n vizat” ne? vendet e BE-se? brenda ne? Tirane? qe? ne? korrik-1990.

Rreth ore?s 23:30, nga drejtimi i Rruge?s se? Durre?sit apo Kongresi i Pe?rmetit sic? quhej ne? ate? kohe?, u vu re le?vizje te? rinjsh ne? drejtim pe?r nga Rruga e Kavaje?s apo Konferenca e Peze?s, megjthe?se njere?zit gjithmone? i kane? the?ne? Rruga e Kavaje?s dhe Rruga e Durre?sit, ashtu si dhe rruge?s Asim Vokshi, Rruga e Fortuzit. Ata the?rrisnin: “Erdhe?n, erdhe?n!”. Ne? fillim nuk po merrej vesh, pastaj u pane? kamione?t IFA te? Repartit 326 te? sampiste?ve, nga ku zbritnin me lopata xheniere ne? duar, ata filluan pastrimin e rruge?s Ske?nderbej. Filluan thirrje, klithma, trupa qe? pe?rplaseshin si thase? dhe mundoheshin te? ngriheshin, rre?zoheshin pe?rse?ri nga goditja tjete?r e lopate?s xheniere te? sampistit, mundoheshin te? largoheshin dhe shkelnin nje?ri-tjetrin.

Turma e demonstruesve qe? ishte ne? rruge?n Ske?nderbej u drejtua pe?r nga rruga e Kavaje?s. U grumbulluan aty ku ishte Kinema Rinia, sot Kisha Katolike. Sampiste?t bllokuan rruge?n e pastruar Ske?nderbej. Kishin ngelur rreth 500 vete? ne? Rruge?n e Kavaje?s nga Kinema Rinia ne? trotuarin qe? ndante Rruge?n e Kavaje?s deri tek rruga e Bogdane?ve.

Pe?rforcime te? tjera sampiste?sh erdhe?n nga Rruga e Kavaje?s dhe ndaluan para “Klubit Sportiv te? Tirone?s”, sot Kisha Ortodokse. Kamione? me studente? te? Shkolle?s se? Bashkuar “Ske?nderbeg” the?rrisnin: Parti-Enver!

Ne? hyrjen e rruge?s Ske?nderbej, ishin Zylyftar Ramizi dhe drejtues te? tjere? te? Sigurimit dhe policise?. Pati moment pause e qete?sie nga te? dy krahe?t. Pas rreth pese? minuta, Zylyftar

Ramizi, me megafon i drejtohet demonstruesve te? shpe?rndahen. Pe?rgjigja, ishte breshe?ri tullash qe? i kishin shkulur nga muret pe?rrreth, pllakat e shkalle?ve te? kinemase?, thirrjet: Kriminel! Kriminel! Poshte? Diktatura! Enver-Hitler! Sampiste?t me pe?rforcime dhe nga ske?nderbegasit – nxe?ne?sit ushtarake? te? Shkolle?s se? Bashkuar te? Oficere?ve “Ske?nderbeg” u le?shuan drejt demonstruesve. Rezistenca ishte e pamundur. Sampiste?t e Repartit 326 ishin te? fuqishe?m dhe te? pe?rgatitur e te? ste?rvitur. Ata ishin si robote? pa asnje? lloj ndjenje njere?zore, pa asnje? sens mase, por te? kurdisur nga urdhri i komandantit te? tyre pe?rplasnin ne? toke? si dengje demonstruesit, i godisnin me shqelma fytyre?s e ku te? mundnin. Klithmat, re?nkimet ndjeheshin ne? afshin e nxehte? te? nate?s se? 2-korrikut ne? nje? ndeshje te? pabarabarte?sh.

Turma u drejtua nga qe?ndra pe?r t’i ikur goditjeve te? lopatave xheniere te? sampiste?ve, mbe?rriti mbrapa monumentit te? Enver Hoxhe?s i cili ishte i rrethuar me ushtare? te? armatosur dhe civile?. Turma qe? mundi t’i shpe?toje? ndaloi mbrapa monumentit, rreth 300-400 vete? te? mbetur filluan pe?rse?ri thirrjet: Enver-Hitler! Liri- Demokraci! Poshte? Diktatura! Nuk zgjati shume? dhe erdhe?n “IFAT”, filloi KREHJA. Pe?rse?ri pe?rdorimi i lopatave xheniere, shkelma, pe?rplasje ne? toke?, brinje? te? thyera, turinj te? enjtur e te? gjakosur, klithma, re?nkime e thirrje pe?r ndihme? qe? shuheshin nga goditja pasardhe?se. Gjaku te? te? rinjve te? Tirane?s ne? ate? mesnate? te? 2-korrikut lajme?ronte agimin e lirise?.

Banore?t e pallateve ne? ane? te? Banke?s se? Shqipe?rise? kishin dale? te? gjithe? ne? ballkone e dritare. De?gjoheshin ze?ra: “Mosni more se i mbyte?t, kini me?shire?!” Ne? ane?n tjete?r ze?rat e eprore?ve “BjERINI!”

Tek pallati anash Banke?s, ku ishte nje? si tunel, aty ku ishte libraria ku dikur ka qene? Hosteni, shoh me bic?iklete? komshiun tim Agim Kubati. I drejtohem:
– Ec te? ikim se po vijne? forca te? tjera, ke?ta jane? te?rbuar, sonte duan gjak!

Gjeta nje? bic?iklete? pe?rtoke?, e mora dhe i thashe? Kubatit. – Ikim! Duke u larguar, klithmat, re?nkimet, sa vinin e shuheshin…
Ishte protesta e pare? masive qe? pas ardhjes se? komuniste?ve me? 1945 si pe?rleshje qytetare me regjimin ne? Tirane? ne? mes te? Tirane?s pas asaj te? Postribe?s qe? ishte lokale. Por me nje? ndryshim, ate?here? regjimi po nde?rtonte themelet me gjak, tani po mbronte shembjen me gjak qe? vazhdon dhe rrjedh…

U fute?m me Kubatin ne? tunelin e pallatit anash Banke?s, kaluam nga mbrapa Poste?s Qe?ndrore nde?rmjet pallateve pe?r te? eliminuar rruge?t kryesore, dole?m mbrapa pallateve te? Shallvareve, nuk bisedonim. Kaluam ure?n e Lane?s, vazhduam mbrapa Shallvareve tek Kinema Dajti, more?m drejtimin nga Fakulteti Ekonomik duke kaluar mbrapa Institutit te? Arteve, iu ngjite?m rruge?s se? Liqenit. Ndaluam lart tek lokali, tek c?esmja ku dikur kishin qene? “varrezat e de?shmore?ve te? LNC?”, aty ku sot jane? ve?lleze?rit Frashe?ri dhe Faik Konica. Kubati m’u drejtua: – Ke?tu nuk rrihet me?!

Une?: – Si t’ia be?jme??
Kubati: – Te? ikim. Ikjen nga vendi e kishim biseduar shume? kohe? me? pare? me Kubatin dhe tim ve?lla. Kubati bisedonte me? shume? me tim ve?lla, pasi ishin dhe me? te? lidhur me nje?ri-tjetrin.

Une?: – Gim, une? dua te? shoh fundin e ke?tyre!
Kubati: – Le?re fundin e fillimin, une? kam nje? ide!
Une?: – Fol nje? here?, c?fare? ideje paske ti?
Kubati: – Mendoj te? futemi tek ambasada italiane. Vemendja e?shte? pe?rqendruar tek rruga Ske?nderbej. Kalojme? nga Fakulteti i Gjeologji-Minierave dhe me bic?ikleta kthehemi me shpejte?si tek porta kryesore e ambasade?s italiane e cila e?shte? e hapur.

U mendova nje? c?ast, iu pe?rgjigja: – Dakord. More?m bic?ikletat dhe nga mbrapa Fakultetit te? Gjeologjise? dole?m ne? Rruge?n e Elbasanit, pe?rballe? Filologjikut, nga ku ambasada nuk ishte as 100 metra. Dritat e ambasade?s ishin te? gjitha te? hapura. Kur u afruam dukshe?m dallohej shtimi i police?ve, sidomos tek dera kryesore ku kishim planifikuar te? hynim.
– E pamundur – tha Kubati – vazhdojme? drejt. Ishte ora afe?r 2:00 e nate?s, ne? rruge? nuk shikoje ke?mbe? te? gjalle?, pe?rpos police?ve te? objekteve shtete?rore. Nga Rruga e Elbasanit u kthyem tek

Unaza. Kaluam tek parku pe?rballe? Dajtit tek Tajvani, duke kaluar nga pallatet anash Banke?s aty ku ishim nisur. Sheshi pe?rpara Muzeut Kombe?tar dhe Banke?s, ku gjendej monumenti i Enver Hoxhe?s, ishte bosh. Nje? dyzine? ushtare? me automatik ishin rreth monumentit te? Enver Hoxhe?s. U fute?m ne? Rruge?n e Durre?sit, tek Kafe Flora shohim tim ate? qe? kishte dale?, ishin be?re? merak pe?r vone?sen e pas mesnate, pe?r ate? c?fare? kishte ndodhur ate? nate? te? 2-korrikut ne? Tirane?. Si tek Kubati dhe tek une?, ishin te? alarmuar se mos kishte ndodhur gje? me ne.

Ate? nate? ne? Tirane? dukej se nuk flinte askush, te? gjithe? ishin zgjuar dhe askush nuk dukej. Rajonet e policise? ishin mbushur me te? rinj qe? i kishin torturuar. Pallatet e Rajonit te? Policise? tek rruga Mine Peza jane? tronditur aq shume? ate? nate? nga klithmat e ule?rimat e njere?zve qe? rriheshin, nga qe? ishin kapur ne? demonstrimin e rruge?s se? ambasadave, sa disa jane? larguar nga shte?pite?… Klithmat de?gjoheshin deri ne? pallatin ku banoja une?, qe? nuk ishte me? shume? se 50 metra ne? vije? ajrore. Dritaret e hapura prej vape?s se? korrikut dhe qete?sise? mortore te? ke?saj nate, traumatizuan lagjen pe?rrreth. Ime me? nje? moment m’u drejtua: “Amon o Ilir mbylli ato dyre? e penxhere! Mo mire? plasim vape se po me? ke?pusin shpirtin ato bij nonash qe? po ulurine?, si me qene? duke u there? bage?tite?! A kane? zot, din e imon ke?to qe? rrafin njerzit me ke?te? far feje?!” Ishte ora tre e nate?s. Nuk flinte asnje? ne? shte?pi, por edhe ne? Tirane?. Tirana po priste…