Studiuesit shqiptarë kanë përdorur rrezet X për të zbuluar se kush e ka pikturuar një kryevepër shekullore të Shën Gjergjit, një nga shenjtorët më të famshëm të krishterimit.

Metodat e tyre përfshijnë testimin jo-destruktiv (NDT) dhe analizën jo-shkatërruese (NDA) që përfshijnë rrezet X, të cilat përdoren gjerësisht për të studiuar materialet dhe cilësinë e objekteve, nga analiza e objekteve kulturore dhe mostrave bio-mjekësore si gjaku dhe flokët, çarje ose dëmtime në tubacionet e naftës dhe pjesët e aeroplanëve.

"Testimi dhe analiza jo-shkatërruese krijon mundësinë që të vlerësojmë integritetin dhe vetitë fizike të objekteve pa i dëmtuar ato, gjë që është delikate kur merret me objekte të vjetra, shpesh shumë të brishta", tha Esmeralda Vataj, studiuese në Institutin e Fizikës Bërthamore të Aplikuar në Tiranë , Shqipëri.

"Rreset X gjithashtu na ndihmojnë të shohim pjesët e brendshme të një objekti dhe të identifikojmë të çara ose defekte që nuk mund të jenë ndryshe të dukshme".

Pas rikuperimit të portretit nga një kishë e vjetër, hulumtuesit në Institutin e Fizikës Bërthamore të Aplikuar punuan me ekspertët e IAEA për të studiuar portretin duke përdorur teknikat NDT dhe NDA. Gjetjet e tyre kanë ndihmuar ruajtësit në Muzeun Kombëtar të Historisë në Tiranë të kuptojnë historinë e pikturës dhe të zgjedhin metodat e duhura për të restauruar pjesën e çmuar të artit.

"Fillimisht kur morëm portretin, menduam se ishte pikturuar nga një artist anonim", tha Vataj.

Pas kontrollimit të integritetit strukturor të pjesës duke përdorur radiografinë industriale, studiuesit përdorën analizën e X-ray fluoreshentës (XRF) për të identifikuar materialet e përdorura për krijimin e ikonës. Ata i krahasuan këto materiale me ato të përdorura nga artistë të ndryshëm gjatë periudhave të ndryshme kohore dhe analizat e tyre çuan në një përfundim.

"Falë analizës së fluoreshencës me rreze X, ne kemi identifikuar tashmë pigmentet e ngjyrosura të përdorura në portretin e Shën Gjergjit, të cilat na ndihmuan të zbulonim se ikona ishte pikturuar nga vëllezërit Çetiri në shekullin e 18-të", tha Vataj.

"Ky informacion është gjithashtu çelësi për konsiderimin e saj si autentike".

Portreti i Shën Gjergjit është një nga mijëra thesaret kulturore dhe arkeologjike në koleksionin e muzeut. Shumë nga pjesët janë gjetur nga vendet historike dhe kishat. Ato shpesh janë delikate dhe përkeqësohen, gjë që i bën ata të rrezikshëm për t'u përballuar. Ndërsa NDT dhe NDA janë metodat që janë përdorur shpesh nga studiuesit për të studiuar objekte të tilla të brishtë.

"Ne jemi duke punuar së bashku me Institutin e Fizikës Bërthamore të Aplikuar, sepse ikonat janë një nga objektet më të rëndësishme të trashëgimisë kulturore që kemi. Pra, po marrim çdo hap të mundshëm për të siguruar që ato të analizohen dhe ruhen në mënyrë adekuate ", tha Arta Dollani, Drejtore e Institutit të Monumenteve të Kulturës të Shqipërisë, e cila punon ngushtë me Muzeun Kombëtar të Historisë për restaurimin e objekteve kulturore.

/Marrë nga Buletini i IAEA-Përgatiti për SYRI.net, Artur Bego