VIDEO/ Si e shohin të huajt Osman Takën, luftëtarin i cili magjepsi armiqtë me vallen e tij

VIDEO/ Si e shohin të huajt Osman Takën, luftëtarin i cili magjepsi armiqtë me vallen e tij

22:07, 21/08/2018
A+ Aa A-

Osman Taka, një luftëtar i ri që shpëtoi veten nga një dënim me vdekje, pushton shpirtin e armiqve të tij me bukurinë e valleve të tij. Një përrallë legjendare nga Jugu i Shqipërisë, në kufi me Greqinë

Nga Fabrizio Polacco

Me të vërtetë duket sikur një legjendë. Ashtu si ajo e Sheherazade, vajza orientale që shpëton veten nga vdekja duke rrëfyer një histori, çdo natë, për njëmijë e një net. Ose ajo e Arionit, personazhi grek, meloditë e të cilëve joshin nga deti delfinët, që do ta shpëtojnë atë nga mbytja, duke mbartur mbi shpinë. Këtë herë, megjithatë, historia është e vërtetë, dhe si e tillë raportohet jo vetëm në burime të kërkueshme, por edhe në historitë e fëmijëve të atyre që kanë jetuar atje. Ajo mund të kalojë lehtë me tregime gojore, pasi nuk i përket një kohe aq të largëta për ta bërë atë një mit, ose ta shtrembërojë atë me shumë pasazhe të gjeneratave... Ajo ndodh në gjysmën e dytë të shekullit të 19-të. Dhe protagonisti nuk është një artist me profesion, as një vajzë me një fantazi pjellore, por një luftëtar i ri i cili u rrit në një fshat të vogël në Jug të Shqipërisë.

Vendi, megjithëse pak i njohur, nuk mund të jetë më i këndshëm: si një dragua i pafund, shtrihet mbi profilin e kaltërosh të Korfuzit, ishullit të Feusëve ku një tjetër i braktisur, ULiksi, shpëtoi veten gjatë natës duke treguar historinë e Odiseas. Atje ku deti prek një rrafshinë pjellore, e cila ndonjëherë mirëpret pellgje të qeta dhe diku tjetër ngrihet në kodra të pushtuara nga fshatra, dallohen edhe pyje të dendura, por edhe grupe të thjeshta shtëpish. Menjëherë pas një kanali që lidh më të madhin e këtyre liqeneve me detin, është perla arkeologjike e Butrintit, që nga viti 1992 një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESKO-s.

Konispoli, fshati i Osman Takës

Image

Pas gjithë kësaj panorame, shfaqen solemnisht malet e Jugut të Shqipërisë. Disa ditë më parë u ngjita në një fshat që qëndron mbi një fushë, duke shpresuar që të mbledh “mbetjet” e kësaj historie që duket si një legjendë, më e fundit e atyre që shpëtuan jetën...

Konispol - ky është emri i vendit të origjinës së protagonistit të saj - një fshat i disa mijë banorëve, vetëm brenda kufijve të Shqipërisë, për ata që vijnë nga Greqia.

Në pikën e kalimit të kufirit sheh pak lëvizje, pasi pothuajse të gjithë turistët që shtrihen më tej në jug, në portin e Igoumenitës, shkojnë në Korfuz ose në plazhet e Greqisë kontinentale, ndërsa shqiptarët që shkojnë për në vendin fqinj, zgjedhin kalimin nga Kakavija, disa dhjetëra kilometra më larg. Sidoqoftë, askush që nuk e njeh këtë zonë do të kishte arsye për të devijuar. Rruga e shtruar ngjitet në të majtë dhe që të çon në Konispolit, zonë e banuar pothuajse e padukshme nga poshtë.

Për mua gjithashtu, ajo ishte e tillë.

Pastaj, duke u endur në internet duke kërkuar disa valle kaukaziane, pata një panoramë të një valle shqiptare, e cila më tërhoqi sepse mban emrin e një individi, luftëtarin Osman Taka. Kushdo që ka udhëtuar në Ballkan e di se sa valle tradicionale janë të rrënjosura në kulturën lokale - dhe gjithashtu sa të bukura dhe të ndryshme janë. Sidoqoftë, kur ndodh që të shihni një nga pjesët shumë të pakta të pamjeve të valles së Osman Takës, menjëherë ndjeni diçka të ndryshme: melodinë, ritmi, hapat, gjestet e kërcimtarëve (të gjithë burra), elegancën e tyre të ngazëllyer dhe të përmbajtur. Nuk duhet të jeni një ekspert vallesh për të kuptuar se kjo varet nga një sferë që shkon përtej traditave lokale, trashëgimisë kombëtare ose krenarisë etnike.

Këta përbërës janë të gjithë të pranishëm: por në të vërtetë, protagonizmi i takon grupit etnik Çam. Një grup krenar, tashmë i humbur, sidomos pas ngjarjeve të përgjakshme dhe tragjike që e panë atë të përfshirë si protagonistë gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe pastaj në vijim, gjatë Luftës së përgjakshme  Civile Helenike. Osman Taka nuk ishte vetëm një luftëtar, por një rebel, një protagonist në luftën e Epirotëve Shqiptarë - ose më mirë, në këtë rast, Çamë - kundër Perandorisë Osmane, e cila sundoi mbi këto toka për katër shekuj. Ai ishte, pra, në të gjitha aspektet, një karakter historik (1848 – 1887), që i përket një prej familjeve më të pasura dhe më të shquara lokale.

Por ajo që e bën historinë - dhe për këtë arsye vallen - është diçka tjetër. Vërtetë, luftëtarët e rinj shpesh ishin edhe valltarë të talentuar - jo vetëm sepse disa valle të lashta kanë lindur si valle të luftëtarëve, por sepse vallet dhe luftimi, sidomos luftimet dorë më dorë, tipike të shekujve të kaluar, kërkojnë cilësi të ngjashme: fuqinë fizike dhe shkathtësinë, shpejtësinë e reflekseve dhe saktësinë e lëvizjeve, ndjenjën e matjes dhe ekuilibrin, ritmin në veprimin. Të gjitha këto cilësi bashkëjetojnë në një trup të fortë, të shkathët dhe të formuar mirë. Gjithsesi, të gjitha burimet e shkruara dhe me gojë që kam lexuar dhe njerëzit me të cilët kam biseduar, pajtohen se Osman Taka nuk ishte një luftëtar i vallëzimit si çdo tjetër. I bukur,  i fortë dhe elegantë së bashku, ai shkëlqeu mbi të gjitha për shkak të aftësive të tij si luftëtar.

Historia dhe legjenda

Image

Këtu, burimet historike dhe historitë e vendorëve pjesërisht ndryshojnë: historia nxjerr në pah rolin politik të Osman Takës si udhëheqësin e ri të rebelëve anti-otomanë, të cilët ranë në duart e sundimtarëve dhe u vranë. Sipas vendësve, pasardhësit e bashkatdhetarëve të tij, në origjinën e tregimit, kishte ndodhur një përdhunim i motrës së Osman Takës, një motër e pamartuar, nga një grup ushtarësh osmanë. Sipas rregullave arkaike shqiptare, Osmani reagoi me hakmarrje, gjë që e bëri atë të vriste autorët e veprës së rëndë.

Nën verandën e një shtëpie të re e të bardhë në Konispol, të ajrosur madje edhe në mesditë, Vullneti - ndoshta mësuesi i fundit i valles në fshat - më thotë se pas masakrës i riu jetonte duke u fshehur për t'i shpëtuar xhandarëve osmanë, të prirur për ta kapur atë. I fshehur në mesin e kafshëve, Taka dyshohet se u tradhtua nga një bashkatdhetar, u dërgua në burg dhe pastaj te përfaqësuesi më i lartë i pushtetit osman në rajon, Valiu i Janinës.

Në raste të tilla, dënimi me vdekje nga varja ishte e pashmangshme, dhe kështu u dekretua. Këtu Vullnetit, që unë i kërkova, ndër të tjera, të më shpjegojë, kurdoherë që të ishte e mundur, ndjenjën e disa lëvizjeve tipike të valleve, theksonte faktikisht se kthesat në një këmbë të kryera nga valltari, gjunjëzohen, dhe të kujtojnë rrotullimet e dikujt që varet nga litar...

Por kjo nuk ndodhi, sepse kjo histori ka një përfundim të paparashikueshëm dhe Osmani trim dhe i bukur nuk përfundoi në varje.

Edhe drejtësia e ashpër e perandorisë osmane i plotësoi një dëshirë të fundit para kzekutimit. Dhe e merrni dot me mend se çfarë donte Osman Taka? Të kërcente për herë të fundit në jetën e tij. Për këtë u sollën nga Konispol, muzikantët me veglat e tyre të bukura dhe madje edhe shokët e tij të zakonshëm të valles, ndërsa një sofër u shtrua në oborrin e pallatit të Janinës, një platformë druri të veçantë. Kështu, në sytë e Valiut dhe familjes së tij, dhe të gjithë zyrtarëve lokalë dhe zyrtarëve të garnizonit, Osman Taka filloi të kërcejë.

Thuhet se ishte një vallëzim i shkurtër (edhe sot, zgjat pak më shumë se tre minuta), por kaq intensiv dhe prekës, plot krenari dhe melankoli, sa që të gjithë kanë mbetur pa fjalë. Ishte gruaja e Valiut që e theu heshtjen e parë dhe protestoi se asnjë valltar i tillë i mirë dhe i bukur nuk duhet të varet. Dhe të gjithë të pranishmit u rreshtuan me kërkesën e saj, madje edhe shokët e xhandarëve të vrarë. Së fundmi, guvernatori, i cili, si të tjerët, kishte admiruar në zemrën e tij vallen që nuk ishte parë më parë, dhe publikisht deklaroi se i riu meritonte të jetonte në mënyrë që të vazhdonte të kërcente në atë mënyrë me këto hapa, në atë mënyrë të paimitueshme . Duke përfituar nga fuqitë e tij, ai e anuloi dënimin dhe e dërgoi Osman Takën gjallë, me shokët e tij, përsëri në Konispol.

Në këtë pikë, Vullneti shpjegon për mua, me greqishten e tij disi të pasaktë, që është gjuha jonë e komunikimit, se cila është ndoshta faza kryesore e valles: ajo në të cilën protagonisti, i mbështetur nga njëra dorë te një prej shokëve të tij, gjunjëzohet dhe ngadalë mbështillet prapa, derisa të prekë tokën me qafën e tij, duke e ngritur lart gjoksin. Në atë gjoks, pastaj, një tjetër valltar mbështet këmbët e tij, duke u ngritur mbi të me gjithë peshën e tij. Pikërisht kur vallja duket se ka mbaruar, një shok tjetër, apo i njëjti, e prek atë. Ndërsa ai prek me butësi dorën e Osmanit dhe kjo e fundit, ngadalë kur ai kishte rënë, ngrihet si një dorë e zbehtë.

"Edhe nëse shkelet, njeriu i shtypur dhe i dëshpëruar ngrihet", shpjegon mësuesi i kujdesshëm i Konispolit.

Por të gjithë e shohin se ndjenja më e thellë e kësaj legjende të vërtetë, dhe valles së saj, nuk është pikërisht kjo. Osmani nuk shpengohet nga forca e rebelimit, apo rezistencës ndaj shtypësit.

Luftëtari i ri e ruan veten dhe kthehet në jetën që ai mendonte të humbur, duke pushtuar shpirtrat e armiqve të tij - historik, etnik, personal - me bukurinë, bukurinë e vallëzimit të tij.

Me "fuqi të butë", do të thoshim sot, duke huazuar leksionin gjeopolitik. Marrë, nga “Osservatorio”, përgatiti SYRI.net

© SYRI.net

Lexo edhe:

Komentet

Shto koment

Denonco