WP: BE përballet me një rebelim më kërcënues se Brexit...
Në një natë pranvere në 2004, një kor këndoi në një shesh të Varshavës. " Ode to Joy" e Beethoven - himni i Bashkimit Evropian - bëri jehonë përgjatë kufijve dikur të përgjakshëm.
"Ndarjet e Luftës së Ftohtë janë zhdukur njëherë e përgjithmonë", deklaroi Presidenti i Komisionit Evropian, Romano Prodi, ndërsa përshëndeti 10 anëtarë të rinj në BE-së, tetë nga ish-Lindja komuniste.
E megjithatë, 14 vjet më vonë, ndarje të reja po dalin - shumë prej tyre duke ndjekur linjat e vjetra.
Triumfi i demokracisë liberale po sulmohet nga brenda nga BE. Anëtarë që haptazi tallen me vlerat, parimet dhe rregullat e klubit. Blloku ndërkohë ka qenë i paaftë për të luftuar, dobësia e tij është një efekt anësor i optimizmit me të cilin u rrit.
Epiqendra e këtij rebelimi është në Budapest, ku Kryeministri hungarez, Viktor Orban po kandidon për t’u rizgjedhur këtë të dielë. Me një retorikë të ashpër kundër liberalizmit, që vjen si një shuplakë jo e papritur për “Perandorinë” BE, ai premton që të përqendrojë edhe më tej pushtetin në duart e veta, duke e tërhequr vendin drejt një regjimi autokratik.
Rebelimi” i Orban përbën një rrezik akoma më të madh për BE-në nga ai që Unioni u përball në 2016, kur britanikët votuan për divorcin dhe pyetja që ngrihej ishte se kush e kishte radhën. Por, tani nuk bëhet fjalë më se kush e ka radhën për t’u larguar.
"Orban nuk dëshiron të largohet nga BE", tha një zyrtar i lartë gjerman. "Ai me të vërtetë dëshiron të ndryshojë BE"
Me disa masa, ai po arrin. Orban ka gjetur imitues në Poloni dhe admirues në Republikën Çeke, Austri dhe madje në nivelet më të larta politike në Gjermani.
Ndërkohë, kundërshtarët evropianë të Orban kanë provuar se janë të paaftë për të frenuar sjelljen e tij.
Në vend që të ndëshkojë Hungarinë për papërgjegjësinë e saj, Brukseli vazhdon të furnizojë qeverinë me miliarda euro në subvencione - paratë që kritikët vendas të Orban thonë se janë jetësore për mbijetesën e tij, sepse rrit ekonominë dhe i vë paratë në xhepat e miqve të favorizuar.
“Orban po e lufton BE-në me paratë që i jep vetë ajo. Lenini thoshte: “Kapitalistët do të na shesin litarin me të cilin ne do t’i varim”. Por, në këtë rast, BE nuk po e shet, po ja jep falas Orbanit”, thotë Peter Kreko i “Political Capital” në Budapest.
BE kurrë nuk i dha vetes mjete të përshtatshme për t'u marrë me një lider të egër si Orban, sepse kurrë nuk e imagjinonte se kishin nevojë për to, madje edhe sikur aleanca të përhapte përtej thelbit origjinal të Europës Perëndimore në vendet me eksperiencë të dobët të qeverisjes demokratike.
Në fillim të mijëvjeçarit, blloku kishte vetëm 15 anëtarë - asnjëra prej tyre në lindje të Perdes së Hekurt. Por pas rënies së komunizmit, vendet e Evropës Lindore që kishin qenë në orbitën e Bashkimit Sovjetik shikonin BE dhe NATO si institucione që mund t'i lidhin ata në Perëndim dhe t'i mbajnë ata nga ccarku i Moskës. Fqinjët e begatë perëndimorë zbuluan një mundësi për të përhapur ndikimin e tyre në të gjithë kontinentin.
Gjithkush mendonte se, me kalimin e kohës, dallimet do të pakësoheshin, ndërsa anëtarët e rinj do të rriteshin për të adoptuar vlerat, rregullat dhe institucionet e tyre të vjetra.
"Ne donim ta besonim. Historia do të vazhdonte dhe do të ishim në anën e djathtë të saj ", tha zyrtari gjerman, i cili foli me kushtin e anonimitetit, sepse ai nuk ishte i autorizuar të fliste. "Ne kurrë nuk imagjinonim se historia mund të shkonte në anën tjetër."
Për hungarezët, gjithashtu, kishte shpresa që, në retrospektivë, të dukeshin optimistë.
"Ishte një konstelacion fantastik. Ne e donim atë. Perëndimi e donte atë. U kthye era në çdo aspekt", tha Peter Balazs, ish-diplomat hungarez i cili ishte thellësisht i angazhuar në procesin e pranimit në BE.
Balazs, i cili do të bëhej ministri i Jashtëm i vendit, tha se Hungaria kaloi një dekadë që dëshmonte për BE se ishte e denjë për anëtarësim, duke punuar me këmbëngulje për të përmbushur rregullat strikte të hyrjes.
Ndërkohë, askush nuk kishte planifikuar seriozisht atë që do të ndodhte pasi Hungaria dhe të tjerët të bashkoheshin me bllokun - një dështim që Balazsi i atribuonte iluzioneve paralele.
"Një iluzion hungarez që BE do ta bënte, se dikush tjetër do t'i zgjidhë problemet tona", tha ai. "Dhe për Evropën, iluzionin se ata do të ishin si ne."
Rezultati ishte terren i lirë për Orbanin. Që kur erdhi në pushtet në vitin 2010, ai e ka përdorur “defektet” dhe paratë e Brukselit për retorikën dhe politikat e tij dhe të gjitha këto pa u trembur dhe pa vuajtur asnjë pasojë.
"Kam, në të vërtetë, më shumë respekt për mirësjelljen e Euroskeptikëve të cilët të paktën thonë: 'Epo, nuk më pëlqen Bashkimi Europian, dhe nuk më pëlqejnë vlerat dhe do të dalim. Guy Verhofstadt, i cili ishte kryeministër i Belgjikës kur Hungaria u bashkua me BE, i tha Orbanit vitin e kaluar kur kreu hungarez erdhi të flasë në Parlamentin Evropian. "Ju doni të merrni paratë e fondeve evropiane, paratë e Bashkimit Evropian, por jo vlerat evropiane".
Verhofstadt, i cili tani është udhëheqësi i një blloku qendror të Parlamentit Europian, ka dënuar liderët në BE për refuzimin për të goditur Hungarinë me sanksione.
Orban e ka konsoliduar ndikimin e partisë së tij mbi institucionet e pavarura të shtetit dhe shoqërisë hungareze, duke përfshirë prokuroritë, audituesit e qeverisë dhe mediat. Nëse ai fiton zgjedhjet e reja, siç pritet gjerësisht, 54-vjeçari Orban ka premtuar të shtyjë përpara legjislacionin që do të lejonte ndalimin e grupeve të ndihmës që punojnë në emër të refugjatëve apo emigrantëve të tjerë.
Në gjurmët e fushatës, ai kënaqet me turmën duke shëtitur në Bruksel, pjesë e një triniteti të armiqve që përfshin gjithashtu refugjatët muslimanë dhe investitorin hungarez amerikan George Soros.
Deri në vitin 2011, Hungaria shënoi vlerësimet më të larta të mundshme nga Freedom House, një organizatë joqeveritare ndërkombëtare, por tani është më pak e lirë nga të gjitha anëtaret e BE-së. Transparency International e rendit atë vendin e dytë më të korruptuar në bllok, vetëm pas Bullgarisë.
Megjithatë, Hungaria është gjithashtu ndër përfituesit më të mëdhenj neto të fondeve të BE, duke marrë 4.5 miliardë euro (ose 5.5 miliardë dollarë) në 2016 - ekuivalente me 4 për qind të prodhimit ekonomik të vendit - duke kontribuar më pak se 1 miliard euro, ose 1.23 miliardë dollarë.
Paratë kanë ndihmuar në ngritjen e ekonomisë hungareze, e cila po rritet në një klip të shëndetshëm.
"Është BE, tatimpaguesit që ushqejnë sistemin dhe lejojnë Orban të rritet ", tha Sandor Lederer, shefi ekzekutiv i K-Monitorit të mbikëqyrjes anti-korrupsion në Budapest. "Ai vendosi se nuk mjafton që ju të jeni udhëheqësi politik. Ju gjithashtu duhet të jeni udhëheqës i hajdutëve dhe kjo është mënyra e vetme që ju mund të ushtroni me të vërtetë fuqi ".
Deri kohët e fundit, blloku nuk kishte masa për të trajtuar shkeljet e sundimit të ligjit që nuk arritën të shkaktonin opsionin bërthamor të bllokut - sanksione që do të pezullonin të drejtat e votimit të një vendi.
Në vitin 2013, si një reagim i drejtpërdrejtë ndaj lëvizjeve të Orbanit, BE miratoi rregulla të reja që i dhanë politikëbërësve në Bruksel fuqinë për zhvillimet në vendet anëtare që vendosën shqetësimet e sundimit të ligjit dhe detyruan një dialog me udhëheqësit kombëtarë. Por fuqitë e reja nuk ishin prapavepruese, dhe Hungaria tashmë kishte mishëruar shumë nga ndryshimet e saj ligjore. Rregullave gjithashtu i mungonin dhëmbët. Ndonëse zyrtarët e BE kërkonin mënyra për të hapur hetime, gjetën se Orban ishte një taktikant i shkëlqyer, duke ecur deri në linjat e tyre pa i kaluar ato.
"Ne nuk mund të shkojmë vetëm atje," tha një zyrtar i lartë i BE-së, cili është i përfshirë në monitorimin e shkeljeve të traktateve evropiane dhe i cili ka folur në kushtet e anonimitetit për të përshkruar diskutimet e hapura.
Ndërkohë, opsioni nuklear- i njohur si Neni 7 - është neutralizuar në mënyrë efektive.
Orban shfaqet në samitet e Brukselit i qeshur dhe duke bërë shaka me udhëheqësit e tjerë të BE-së, një pjesë e të cilëve i druhen faktit se po i dolën atij kundër do të krijojnë një efekt zinxhir armiqsh, por edhe kosto elektorale e politike në shtëpi.
Gjuha e ashpër e Orban mbi refugjatët dhe emigrantët u huazua edhe nga kancelari austriak, Sebastian Kurz dhe ministri i Brendshëm gjerman, Horst Seehofer, që kanë dhënë sinjale për të adoptuar masa të ngjashme të ashpra, madje duke i thurur elozhe kryeministrit hungarez si një “mik i nderuar”.